1980 1981 1982 Dhacdooyin Dhalashooyin Dhimashooyin ABUKAR ABDIRAHMAN ABORE ABUKAR ABDIRAHMAN ABORE 2000 2001 2002 waxyaabihii ugu waaweynaa ee dhacay sanadkaas waxaa ka mid ahaa - 11 sebteembar 2001 waxaa la qarxiyey guryaha WTO World Trade Center ee ku yaaley magalada New York __TOC__ Dhacdooyin Dhalashooyin Dhimashooyin Madaxda Aduunka 2002 2003 2004 __TOC__ Dhacdooyin Dhalashooyin Dhimashooyin Madaxda Aduunka Luqada carabiga waa luqad ay ku hadlaan in kabadan 422 Milyan oo Qof Waxanay leedahay Lahjado badan waana mid kamida luqadaha caalamka ugushacbiyada badan luqada carabiga waxa sigaar ah u adeegsada dadka islaamka ah waayo waxa kusoo dagay Qur'aanka kariimka ah waxa kale oo carabiga ku qoran axaadiista Rasaaulka CS waxa jirta in luqada carabigu ay raad wayn kuleedahay luqado aad ubadan sida luqadeena soomaaliga waxa jira ereyo caalami ah oo caalamku isticmaalo oo asal ahaan kasoojeeda luqada carabiga waxaana kamida Sonkor waxa kamida Alcoholالكحول Admiralأمير البحر waxa jira kalmado badan oo si caalami ah loo isticmaalo laakiin asal ahaan kasoojeeda luqada carabiga luqada carabiga waxa lagaga hadalaa kasokoow dhulka carabta waxaa lagaga hadlaa sida wadamada Jad Eratareya Israaiil iyo Qaramada Midoobay Luqadaha carabigu ay saamaysay Af-Turki Af-Faarisi Waa afka Iiraan lagaga hadlo Af-Kurdi Waa afka ay kuhadalaan shacabka kurdida ee kunool wadamada Turkiga ciraaq iyo Iiran Af-Indunuusiyaan Waa luqada rasmiga h ee wadanka Indunisiya Af-Isbaanish waa af wadamo badan u rasmiah oo ay kamid tahay wadanka Isbania Halka ay kasoojeedo carabigu Afcarabigu waa mid kamida bahda Luqadaha Semitiga luqadahan oo u kala baxa amaba ku kala firidhsan Afrika iyo Aasiya Meelaha laga qoro xurrfta afka carabiga Sacuudi Carabiya Aljeeriya Masar Ciraaq Urdun Liibiya Marooko Soomaaliya Koonfur Suudaan Suudaan Suuriya Tuuniisiya Imaaraatka Carabta Yaman Jabuuti Lubnaan Qatar Baxrayn Kuwait Cumaan Muuritaaniya Jusur alqamarKomoros Jaad Israa'iil Falasdiin Dhaqanka Somalida waa Mid hodan ah oo Cajiid ah Dad weynha aduunkana la yaabeen Dadka somalida isku dhaqan bey ahaayeen mudooyin quruuno ah oo ay ku dhaqmayeen dhaqancaaki wanaagsan Hordhac Soomaaligu waa mid ka mid ah afafka ugu muhiimsan Geeska Afrika waana ka rasmi wadanmada iyo Jabuutiwaxaa kaloo si wayn loogaga hadlaa qaybo ka mida Itoobiya iyo Kenya Waxuu ka tirsan yahay afafka loo yaqaan oo ah laan ka tirsan bahda luqadaha ]Kusheetikna wuxuu ka sii yahay Kusheetik Bari waxaana ku hadla qiyaastii 15 milyan oo qof oo ku nool waddamada ] ] ] iyo ] sido kale waxaa afsoomaaliga ku hadala dadka iygu ah qurbujoogta Qoristii Af Soomaaliga Af soomaaliga waxaa la qoray Sanadkii 1972-kii Af soomaaliga waxa lagu qoraa xuruufta laatiinka ka dib 11 sano markii la magacaabay guddigii Af Soomaaliga sanadkii 1961 Dood dheer ka dib guddigu wuu talo gafay Dowladii Kacaanka ayaa dib boorka uga jaftay guddiga waxaana muddo 2 sano ah lagu hirgeliay qorista iyo barashada Af Soomaaliga 18 nooc oo far Soomaali loo damacsanayaa ayaa waxaa soo bandhigay af yaqaano kala duwan Guddigii Af Soomaaliga ee shaqaynayay 1961 ilaa 1972 ayaa doortay fartii afyaqaan Shire Jaamac Axmed i taas oo horay uu ugu tijaabiyay buugaag biirayaal bille ah sida "Iftiinka Aqoonta" iyada ay jireen tartan balaaran oo dhanka xaruufta Carabiga ah maadama Soomaalidu Quraanka ku barato Alif Ba Xaruufta Laatiinka waxaa loo door biday arimo dhaqaale qalabkii wadanka yiil iyo asbaabo kale Olalihii Horumarinta Reer Miyiga iyo Qoristii Af Soomaaliga Olalihii Horumarinta Reer Miyiga ayaa lagu balaariyay tirada bulshada ee taqaan qorista iyo akhrinta Af Soomaaliga Barnaamijyo kumanaan saacadood oo ka baxay idaahadaha Radio Hargaisa iyo Radio Mogadishu iyo barayaal 20000 labaatan kun oo ay ku jiraan ardaydii dugsiyada sare ayaa u howl galay in aqoonta aas aaska ee bulshada laga qaado 2% lana gaarsiiyay 55% mar ay UNESCO baaris ku samaysay isbadalka uu ummada gaarsiiyay Ole Olihii Horumarinta Reer Miyiga Wakaalada Madbacada Qaranka Tiyaatarka Wakaalada Filimida iyo wasaarado badan ayaa ka qayb qaatay barnaamijka qorista iyo horumarinta Af Soomaaliga Lahjadaha Af Soomaaliga Lahjadaha Af Soomaaliga in kasta oo ay Badantahay hadana waxaa la yiraah "Waxaa jira Maxaa Tiri iyo May" Afka Soomaaliga waxa loo qaybiyaa labo qaybood oo kala ah 1af maxaa tiri 2af maay Maxaa Tiri waa af Halbeega Soomaaliyeed ee cilmiga iyo culuunta lagu barto ahna kan qoran Lahjada Maay waxaa looga hadlaa inta badan koonfurta soomaaliya qoraalkiisuna weli si rasmi ah layskuguma raacin Af soomaaligu waa af ka kooban erayotiraab iyo hawraar soomali ah oo ay kol kolka qaarkood ku darsamaan erayo carabi ama ingriisi ahi Af Soomaligu waa luqadda ugu fudud qoraal ahaan iyo codeynba hase ahaatee ku hadliddeedu way adagtahay kolka la barbardhigo afafka udunka qaar ka mida Far Soomaali Qoriddii Af-soomaaliga waxa ka qayb qaatay Aqoonyahanno ]yeed oo aad u fara badan Xarfaha higgaadda Af-soomaaligu waa Shaqal 5 xaraf ka kooban iyo Shibbane 21 xaraf ah Shibbane oo kala ah B T J X KH D R S SH DH C G F Q K L M N W H Y ama b t j x kh d r s sh dh c g f q k l m n w h y Shaqal oo kala ah Shaqal gaab A E I O U ama a e i o u Shaqal dheer AA EE II OO UU ama aa ee ii oo uu Afka Soomaaliga marka laga fiiriyo falalka waxay ku dhamaadaan laakiin ayadoo loo eegayo amar ahaan waxa uu ku dhamaado ayaa waxaa suura gal ah in ayu dhamaadaan kuwo kale sida fal amar ah oo ku dhamaado "o" da waxaa lagu bedelayaa "A" waxaana la raacshaa "SHO" Tusaale baxsashobaxso dhimodhimasho seexoseexasho fadhiisofadhiisasho Si la mooda waxaa kale oo jiira falal ku dhamaada "N" kaa oo amar haan marka aan ka soo gano uu ku idlaado "Y" ama "I" Tusaale xoojixoojin siisiin beer dareybeer dareyn Waxaa laga reebaa kuwoo amar ahaan ku dhammaada "OOW" laakiin isu bedesho "AANSHO" Sida jecloowjeclaansho ogoloowogolaansho Hadii la fiirayo meelaha ugu fudud waa tirooyinka 1 Kow Koowaad 2 Labo Labaad 3 Saddex Saddexaad 4 Afar Afaraad 5 Shan Shanaad 6 Lix Lixaad 7 Todobo Todobaad 8 Sideed Sideedaad 9 Sagaal Sagaalaad 10 Toban Tobanaad 20 Labaatan Labaatanaad 30 Sodon Sodonaad 40 Afartan Afartanaad 50 Konton Kontonaad 60 Lexdan Lexdanaad 70 Todbaatan Todbaatanaad 80 Sideetan Sideetanad 90 Sagaashan Sagaashanaad 100 Boqol 1000 Kun 1000000 Milyan Waxaa kale oo aan wax ka sheegi karna tilmaameyaasha Ka soo qaad kan kaas tan taas kuwan kuwaas Sidoo kale kama maaranno waxyaabaha aan albaab ahaan u balaqeyno this is a pen in aan u fasirno afkeena sidii la doono ayadoon ahaynkan qalin waaye kan waa qalin This kan Is waaye waa Pen qalin Laakiin my pen sideen u isticmaali karaa makan qalinbaa? Jawaabtu waa may ee waa lays daba mariyaa qalin + kan Aniga kayga qalinkan this pen waa is kayga mine Adiga kaaga Asaga kiisa Ayada keeda Anaga keena Idinka kiina Ayaga kooda Tirada ]ka ku hadla Af-Soomaaliga Tirada dhabta ee dadka ku hadla Af-soomaaliga lama yaqaan waxaase lagu qiyaasaa ilaa 1965 Milyan oo qof kuwaas oo ku kala firarsan Caalamka waxaana kaloo jira aragtiyo kale oo gaarsiiya ilaa 25 Milyan oo qof Meelaha looga hadlo ] ] 16000000 ] ] 1000000 ] ] 5000000 ] ] 7000000 ] ] 2000000 iyo sidoo kale waddamada caalamka oo dhan afka soomaaliga waxaa kale oo ku hadlo dad badan oo asal ahaan soomaali eheen qaarkood weeba ku heesaan ' somali english turkish aniga I ben adiga you sen asaga he o ayada she o anaga we biz adinka you siz ayaga they onlar qaybaha falalkaficilada soomaaaliga kuwo ku dhamaado -id-asho-aansho-n sida afka soomaaliga hadaan tusaalooyin ka bixino fal dhacay aniga Sidoo kale fiiri ] ] ] ] Bada Cas Af Carabi البحر الأحمر Bada Cas waxey ku taalaa Inta u dhaxeysa Afrika Iyo Aasiya badani waxey ku darsantaa Badweynta Hindiya bada cas waxa ay u dhaxaysaa Jasiirada Carbeed iyo Afrika waxaana wadaaga wadamada kala ah Jabuuti Sucuudiga Masar Urdun Yaman Eratareya Suudaan Falastiin iyo Soomaaliya oo ay qayb aad uyari kasoogaarto Magaalooyinka ku yaala Bada Cas Eratareya Casab Eratareya Hirgigo ሕርጊጎ Eratareya Massawa ምጽዋ Masar Al-Gowna الجونة Masar Al-Qusayr القصير Masar Dahab دهب Masar Dekeda Sfaaja ميناء سفاجا Masar Gurdaqada الغردقة Masar Marsa Calam مرسى علم Masar Nuyibic نويبع Masar Sharma Sheikh شرم الشيخ Masar Soma Bay سوما باي Masar El Suweis السويس Masar Taba طابا Masar Xalaa'ib حلايب Sacuudiga Jeidah جدة Sacuudiga Raabig رابغ Sacuudiga Yanbu ينبع Suudaan Port Sudan بورت سودان Suudaan Sawaakin سواكن Urdun Caqaba العقبة Yaman Al Xudaydah الحديدة Somaliland Berbera بربرة Bari Bari Jiho Bari Gobol Bariga Dhexe waxaa la isku dhahaa ama ee u badantahay dhulka ee carabta degto waxeena ku taalaa Koonfurta Galbeed ee qaarada Aasiya iyo Woqooyiga qaarada Afrika Wadamada ee bariga dhexe ka koobantahay waxaa ka mid ah Sacuudi Carabiya Yemen Ciraaq Falastiin Israaiil Masar Cumaan Suuriya Qatar Baxrayn Imaaraatka Carabta Urdun Lubnaan Iiraan Turki Baxrayn ama Boqortooyada Baxraynaf-Carabi مملكة البحرين Mamlakat al-Baxrayn waa wadan carbeed oo ku yaalo Bariga Dhexe Baxrayn waxee ka koobantahay Jasiirado waxeena u dhaxeesaa ama Xad la wadaagtaa Sacuudi carabiya iyo Qatar {| width"100%" cellspacing"2" style"clear both;" | colspan"2" | |- | style"vertical-align top;" | {|id"mp-sp" cellpadding"2" cellspacing"5" style"width100%; vertical-aligntop; backgroundf9f9f9; border1px solid a7d7f9; color000;" |- | |} Burtinle waa magaalo ay degenyiin dad badan oo soomaaliyed Waana dagmo ku taal Gobolka Nugaal waxa ayna u dhaxaysaa magaalooyinka Gaalkacyo iyo GaroweWaxaana degmada mara laamiWaa magaalo qadiimi ah dagaaladii sokeeye ee ka qarxay dalka Soomaaliya way ka badbaadayWaxaa ku nool burtinle dad gaaraya ilaa 139000 oo qofood Burtinle waxay laf dhabar u tahay reer guuraaga dega deegaankaasi waxaana ku yaal ceelal waawayn oo xooluhu ka cabaan Taariikhda magaalada Degmada ayaa ah mid soo koreesa horumarna laga dareemayo xaga aqoonta dhaqaalaha iyo arimaha bulshada intaba Ayadoo ay kuyaalaan dhammaan heerarka kala duwan ee dugsiyada waxbarashada kuwaasoo gaarsiisan ilaa heer dugsi sare dagmada waxa ay leedahay dhaqaale farabadan sababtuna waa deganada hoos yimada waana magaalo aad uwayn dadku waxay moodaan markay dhexmarayaan magaalo yar runtii dhanka laamigu kamaro kama wayna magaaladu waxay uwayntahay qorax udhaca burtinle waxay ka kooban tahay 7 xaafadood oo kala ah 1- Tinka dheer waa xaafadii loogu magac daray magaalada buur tin leh 2- kaantaroolka 3- booray 4- tuulo ciise 5- xaafatul carab 6- buur karoole 7- godqol wayne iyo dhanka hoose ee magaalada oo aan magac xaafadeed lagu tilmaamin burtinle waxaa ku yaal laba dugsi oo sare oo ku kala baxa afka carabiga iyo englsihka dugsiga sare ee almumtada islaamic oo ah sugsigii ugu horeeyay ee sare oo laga hir galiyo magaalada burtinle iyo dugsiga sare ee secondory burtinle waxaa ku yaal dugsiyaal hooseedyo badan sida dugsiga hoose dhexe ee Dawladda oo ah dugsigii hoose dhexe ee magaalada ugu horeeyay sidoo kale dugsiga hose dhexe ee imaamu shaafici oo ku xiran macadka al mumtada magaalada qabaail ahaan waxaa daga beelaha daarood gaar ahaan beesha cumar maxamuud oo uu ka dhashay kor c lahi yusuf axmed c rasaaq xaaji xuseen c wali aadan gaas islaan bashiir islaan cabdule islaan faarax iyo kornaylo kale oo badan oo aanan meeshaan ku soo koobi karin beel waynta owrtable oo ah beel caan ah oo aqoon yahano badan leh waxaana ka dhashay aqoon yahankii maamulaha ka ahaa machadka almuntada alle ha u axariistee axmed ducale sidoo kale waxaa daga magaalada burtinle beesha madhibaan oo ayana ah beesha sedexaad marka laga reebo cumar maxamud iyo awrtable burtinle waxay gobol ahaan raacsan tahay gobolka Nugaal lkn dhaqaale ahaan waxay ku xiran tahay gobolka mudug gaar ahaan magaalada gaalkacyo waxaa mara magaalada burtinle tog wayn oo loogu magac daray togga tima waynta waxa uuna siimara tuulada gosal oo burtinle dhanka koonfur ka ga aadan ilaa uu ku biyo shubo mudugta dhexe caduun ila iyo bada hindiya magaalada burtinle waa magaalo somali oo idili wada dagto marka laga reebo cidda deegaan ahaan u leh waxayna ku nool yihiin si xuriyad ah aan hayb takoor lahayn Ciraaq Af-Carabi العراق ama jamhuuriyadda Ciraaq Af-Carabi جمهورية العراق waa wadan ku yaalo Bariga Dhexe ama galbeedka Aasiya Ciraaq waxee xuduud la leedahay wadamada UrdunSuuriya Turki IiraanKuweyt iyo Sacuudi Carabiya Si uu qof walba uga qaato fikrad ama aragti sax ah xaalada ka taagan meel ama wadan waxa uu u baahan yahay inuu wax uun ka ogaado sooyaalka taariikheed ee meeshaas ama wadankaa Saan la socono baryahaan Ciraaq ayaa noqotay meel ay aaladaha warbaahinta aduunka ama ruux walbaa oo dunida saaran uu hadal hayo xiisadda ka taagan Ciraaq Sooyaalka taariikheed ee Ciraaq maaha mid hal ama laba qormo lagu soo koobi karo sidaa darteed ayaan bal isku dayey inaan soo ururiyo war bixinno ama taariikho ku saabsan Ciraaq Taariikh Mesopotamia waa eray Greece ah macnihiisuna yahay dhulka laba webi maraan labadaaas webi oo kala ah Furaat iyo Dijle Ayaa ah magacii hore e qadiimiga ahaa ee la oranjiray dhulka hadda loo yaqaan Ciraaq waxa uuna ahaa dhulkaa meelihii ugu ilbaxnimada horeeyey ama ugu qadiimsanaa dunidan aynu saaranahay Ilbaxnimadii ugu horeysay ee ka dhalatay gobolkaa waxay aheyd ilbaxnimadii SUMERIAN taa oo ka dhalatay koonfur Bari Mesopotamia SUMER waxay ka koobneyd 12-magaalo Adab Akshak Bad-tibira Erech Kish Lagash Larak Larsa Nippur Sippar Umma iyo Ur magaalo walbana waxay laheyd qalcadeeda iyo sanam-keeda oo ay ilaah ka dhigan jireen rumeysnaayeenna inuu magaalada difaacayo Sumerian-ku waxay ahaayeen dad beeraleey ah oo beerta Qamadiga Timirta Qudrada Sidoo kale Lo’da Ariga iyo Dameerahaba waa ay dhaqanjireen Sumerian-ku sidoo kale waxay meel wanaagsan ka gaareen cilmiga Xisaabta iyo Xidigiska Waxay ilbaxnimadaa jirtaba waxaa bedelay oo ku xigay ilbaxnimadii AKKADIAN-KA ayaduna waxay ka dhalatay dhinaca waqooyi galbeed gaar ahaan meesha ay isaga soo dhawaadaan labada webi ee Furaat iyo Dijla ugu dhawaan meesha hada ay Baghdad tahay Sidoo kale waxaa ku xigay tii ASSYRIA oo ku baahsaneyd inta badan Koonfurta Turkey Syria Lebanon Palestine Israel galbeedka Iran Kuwait iyo Masar ASSYRIAN-tu waxay intooda badan ahaayeen dad beeraleey ah maamulkooduna wuxuu ku dhisnaa boqortooyo BABYLONIA waxay ahaayeen dad ku dhaqan magaalooyin iyo beerahaba ayadoo boqortooyadu inta badan ka koobnayd 10-15 magaalo magaaladiina ay ku nooshahay 10000-50000 ruux xukunkooduna waxaa uu ku saleysnaa boqortooyo maxkamaduna waxay aheyd xarunta sharciga ayadoo maxkamad walbaa ay leedahay 1-4 qaadi Bulshada Babylonian-ku waxay u kala qeybsanaayeen sadex dabaqadood oo kala ahaa A Dabaqadda sare ee loo yaqaanay AWILU waxaana dabaqaddaa ahaa saraakiisha Dawladda wadaadada diinta iyo dadka hantida heysta B Dabaqad dhexe oo la oranjiray MUSHEKNUwaxayna ahaayeen dadka beeraleeyda ahaa C Dabaqada hoose WARDU waxaana ahaa dadka la gumeysto Ilaha dhaqaalaha ay ku tiirsanaayeena waxaa u weynaa beeraha sidoo kalewaxay ganacsi la laahaayeen dibada Wuxuu boqorba boqor isu dhiibaba taariiqda islaamku markey aheyd 17-hijriyada oo ku begnayd waqtigii khilaafadii Cumar RCayaa ciidan uu hogaaminayo KHAALID BIN WALIID oo tiradiisu dhamayd 18000 ay qabsadeen Ciraaq dhulkii la oranjiray Mesopotamia halkaana waxaa ku dhexmaray dagaalka loo yaqaano Dhat al-Salasil dagaalkii silsiladaha magacaana waxa uu ku baxay markii ay gaaladu isku xirxireen silsilado si aysan u kala cararin dagaaladii kale ee ay isaga horyimaadeena waxa ka mid ahaa BUWAYBA iyo kii la oranjiray AL-QAADISIYAH ahaana kii ugu danbeeyey ee lagu dilay boqorkoodii la oranjiray RUSTUMhalkaana waxaa aawoodii kula wareegay islaamka oo u talinayey dhulkaa Waqtigu wuxu is badbedelaba waxa dhashay xukunkii Cabbaasiyiinta magaalo madaxna waxay ka dhigteen Baghdad taa oo noqotay meel aad muhiim u ah xaga ganacsiga dhaqanka iyo xaruunta awooda ee dunida ee markaa Waqtigii ugu fiicnaa ee soo marana waxaa uu ahaa waqtigii uu xukumayey HARUN AR RASHID amniga iyo ganacsiga ka sokoow waxay aad ugu horumartay cilmiyada sida Xisaabta gaar ahaan Al-gebrada caafimaadka ayadoo ay Baghdada tahay meelihii dunida ugu horeeryay ee Isbitaal sameysta waxaana u dheeraa ayadoo isbitaalkaa ay gudahiisa ku yaaleen Machadyo caafimaadka laga barto Ugu danbeyntii wuxuu xukunkii Cabaasiyiinta halkaa ka jiraba waxaa qabsaday nimankii la oranjiray Mongol ama TATAAR ayadoo ay aad u qaribeen una burburiyeen magaaladii aheyd Baghdad Sidoo kale xukuumadihii soo maray waxaa ka mid ahaa uguna danbeeyay xukuumaddii Othmaniyiinta ayaga oo dhulkaa xukumayey ilaa gumeysiga Ingriisku qabsado qaar ka mid ah dhulkaa Ciraaqda casrigan Ciraaqdan cusub oo ay soo mareen gumeysigii Ingriiska iyo dawlado aad u fara badan oo intoodii badani ku yimaadeen nidaam afgambi ah bal aan u kal qaadno waqtigii gumeysiga iyo madaxbanaanidii ka danbeysay Waqtigii gumeysiga Waqtigii dagaalkii 1-waad 1914-ki ayaa Ingiriisku qabsaday koonfurta Ciraaq taas oo ka danbeysay markii Ingiriisku taageero ka helay hogaamiyayaal meelo badan oo dhulka carabta ahaa ahaana xiligaas kuwa xornimo doon ahaa rabayna ineey ka go’aan Cuthmaaniyiintii Turkiga waxaana ka mid ahaa Hashemite qoyskii Xuseen Ibn Cali ayadoo markaa Ingirisku u balanqaaday inuu xornimadooda aqoonsan doono dagaalka ka dib1917-kiina Ingiriisku waxaa uu qabsaday Baqdaad 1920-kii ayaa waxaa bilaawday kacdoono xornimo doon ahaa taas oo ay keentay ka dib markii la daahsaday balantii aheyd in xornimo la siinayo dagaalka ka dib Ingirisku waxaa uu caburiyey kacdoomadaa xornimo doonka ah burburiyeyna Ingriisku kadib markuu arkay in uusan danahiisa ka fushan karin Ciraaq gudaheeda oo uu la kulmay mucaaraddo badan ayuu goostay qorshe ah in uu sameeyo dowlad isaga taageersan markaas asaga oo ay taageerayaan qaar ka mid odayaasha qabaa’ilka ayaa March 1921 la saxiixday heshiis ahaa inuu Feysal noqdo boqorka wadanka ayadoo weli Ingirrisku dusha ka heysto 23-kii Ogosto 1921 ayaa la dhisay boqortooyo uu hogaaminayey Feysal Ibn Xuseen 10-Oktobar 1921 ayuu boqorku la saxiixday heshiis gaashaanbuureysi ah Ingiriiska 1930-kiina waxaa uu heshiis kale la saxiixday Ingiriska kaas oo ahaa in ciidamada Ingiriisku sii joogaan Ciraaq xornimana ay gaarsiiyaan Madaxbanaanidii ilaa waqtigan Wadanku xornimadiisa ma uusan qaadan ilaa laga gaaray 3-Oktobar-1932 markaa oo lagu dhawaaqay xornimada wadanka ayadoo uu hogaamiye u yahay boqor Feysal isla markaana ku biirtay ururkii qarama League of Nations sanad ka dib 8-dii Septembar-1933 ayaa waxaa geeriyooday borqorkii feysal asaga oo joogay markaa magaalada Bern ee dalka Switzerland waxanaa halkaa xukunkii bortooyada kula wareegay willkiisii Ghazi Bartamihii 1936-dii Ghazi waxaa uu gaashaanbuur la sameystay qaar ka mid ahaa qaramadii carabta gaashaanbuureysi taa oo loo yaaqaanay dhaqdhaqaaqii carabnimada Pan-Arab Movement ujeedadeeduna aheyd in ay isku darsamaan qaramada Carabtu isla sanadkaa wax uu ahaa sanadkii uu afgambigii milateri ee ugu horeeyey ka dhaco wadan carbeed 3-April-1939 ayuu boqorkii Ghazi ku geeriyooday shil baabuur xukunkiina waxaa la wareegay wiilkisii Feysal ayadoo xukunka boqornimadu uu u sii heynayo adeerkii Amir Abdal Ilah maadaama uu san Feysal aheyn qaangaar jirayna markaa afar sano Horaantii dagaalkii labaad ee dunida Ciraaq waxay aad u taagersaneyd Ingirirska si kastaba ha ahaatee ninkii ay ku weyneyd wadaniyadda Carbeed aadna uga soo horjeeday Ingiriiska Rashid Ali Geylani ayaa noqday ra’isul wasaare asaga oo bedelay Nuri as-Said Ra’isul wasaaruhu waxaa uu istusay in xiriir sokeeye oo lala sameysto Jarmalka ay tahay rajada kaliya ee lagaga bixi karo gacan ku heynta Ingiriiska markaa ayuu Rashid Cali soo bandhigay in la xakameeyo dhaqdhaqaaqa ciidamada Ingriiska; Abd Al Ilah iyo Nuri as-Said labadooduba waxay ka soo horjeesteen fikraddaa siyaasaddeed ee Rashid Cali kuna cadaadiyeen in uu is casilo taa asaga oo ka duulaya ayuu Rashid Cali april-1941-kii xukunka kula wareegay afgambi milateri asagoo kaalmo ka helaya jarmalka markaa ayay sii hayihii boqornimada iyo intii ka ag dhaweydba ay u baxsadeen Habaniyah ugana sii gudbeen Basrah ilaa ay galeen Cumaan-Jordan markiiba Ingirisku waxa uu sii kordhiyey ciidamadiisii difaaca soona dejiyey Basra halkaana uu ka dhacay dagaalkii afarta asbuuc ugu danbeyntiina laga guuleystay Rashid Cali iyo ciidamadiisiimay-30-keedii Rashid Cali iyo dawladiisii waxa ay u carareen dalka Iran ilaa ay ka tageen Jarmalka 1-dii June ayaa uu Ingiriisku u yeeray sii yahihii boqortooyada Abd Al Ilah waxayna kuna soo celiyeen xukunkii May-1953-dii ayuu boqorkii Feysal xunkunka si toos ah ula wareegay ka dib markuu sideed iyo toban jir saday 14-July-1958 ayaa afgambi milateri oo ay hogaaminayeen Abdulkarim Qassem iyo col Abdulsalam Arif kula wareegeen xunkunkii waxayna halkaas ku dileen boqorkii Feysal iyo adeerkii Abd Al Ilah iyo ra’isul wasarihiisii Nuri as-Said Inkastoo dhow jeer laysku dayey in si shirqool ah lagu dilo Abdulkarim Qassem laakiin maysan noqon kuwa lagu guuleysto wuxuu wadanku ku jiraba dagaanasho la’aan siyaasadeed iyo afgambiyo isku xigxigsaday ayaa 8-feb-1963-dii lagu dilay Abdulkarim Qassem shirqool ay soo maleegeen saraakiil ka tirsanaa xisbiga Ba’ath loona doortay Abdulsalam Mohamed Arif Madaxweyne ra’isulwasarana Axmed Xasan Al-Bakr 13-apr-1966-dii ayaa madaxweyne Abdulsalam Mohamed Arif ku dhintay shil diyaaradeed waxaana xukunkii la wareegay walaalkii GenAbdulrahman Arif 1967-dii waxaa dhacay dagaalkii qaatay lixda casho kaa oo ay xisbiga Ba’ath ku dareemeen awooda xooga badan ee ay kulee yihiin xukunka ayaga oo 17-July-1968-dii xukunka kaga tuuray afgambi aan dhiig ku daadan halkaana uu Axmed Xasan Al-Bakr ku noqday madaxweynihii dalka Sanadahaa intii lagu guda jiray Ciraaq ayaa aheyd mid u halgameysay qaranimada carabta waxayna sidoo kale aheyd madaxii ciidankii hogaaminayey dagaalkii Israel iyo Carabta ee 1967 1970-kii ayuu aad u sii xumaaday xirirkii Ciraaq iyo Iraan ka dib markii Dawladda Iraan ay siisay taageero hub ah hogaamiyihii Kurdiska Mustafa Al-Barzani 6-march-1975 ayaa sadam Xuseen oo ahaa nin ay xigaalo yihiin madaxweyne Al-Bakr heshiis la saxiixday shaahii Iraan heshiiskaas oo ahaa in Ciraaq ay ka tanaazusho xurguftii dhuleed ee ka dhaxeysay labada dal sida Khuzestan iyo Shatt el-arab Iraana ay joojiso taageerada ay siinayso kacdoonka Kurdiska Qalalaase dheer iyo dagaalo badan ka dib dhamaadkii sanadkii 1977 ayaa dadka Kurdiska ah loo ogolaaday in la siiyo xukun hoosaad lana aqoonsaday luuqada Kurdiska si sharci ahaan ah June-1979-kii Sadam Xuseen waxa uu ku qasbay madaxweyne Bakr inuu xukunka ka dego halkaana waxaa xunkuki kula wareegay Sadam Xuseen Isla sanadkii xigayba 17-sep-1980-kii Sadam waxaa uu ku dhawaaqay kana soo qaaday waxba kama jiraan heshiiskii uu lagalay Shaaha Iraan wuxuuna cadeeyey in Shatt el-Arab Ciraaq ku soo noqotay shan maalin ka dib 22-sep-1980 waxaa bilaabmay dagaalkii Ciraaq iyo Iraan kaas oo socday mudo sideed sano ah sababayna in dhaqaalaha labada wadan uu aad hoos ugu dhaco siiba soo saarida Saliida dad hal milyan lagu qiyaasayna waxay ku dhinteen dagaalkii labada dal 20-august-1988 ayaa waxaa dhacay xabad joojintii Ciraaq iyo iraan ka dib soo saaridii qaraarkii qaramada midoobay ee la oranjiray UN Resolution 598 Isla markiiba Ciraaq waxey dib u habeeyn ku sameeysay Ciidmadeedii 17-July-1990-kii Ciraaq waxa ay kuwait iyo Imaaraatka ku eedaysay in ay suuqa Saliida ku harqiyeen Saliid aad u jaban isla bishaa ayay yeesheen wadahadalo toos ah laakiin waa lagu guuldarestay in xal laga gaaro murankaa taa oo ay garab socotay Mareykanka oo Ciraaq hubaal uga dhigay in ay soo faragalin doonin xurguftaa u dhaxeysay Ciraaq iyo Kuwait kulan ay yeesheen Sadam iyo Safiirkii Mareykanka ee la oranjiray April Glaspie 25-july 1990 Dawladaha Carabata ayaa ku qanciyey Ciraaq iyo Kuwait in ay murankooda ku dhameeyaan wadahadalo isuguna yimaadaan Jidah Sacuudiga Wuxuuna kulankaas dhacay 1-ogosto-1990 nasiib daro ma noqon mid wax ka tara dhibkii jiray waxaana lagu balamay kulankan xiga in lagu qabto Baqdad laakiin Ciraaq maalinkii xigtay Ciidamdeedii waxay ay gabi ahaanba qabsadeen Kuwait Isla markiiba waxaa eedeeyay qabsashadaa Golaha Amaanka iyo Uruka Jaamcada Carabta Afar maalin ka dibna Golaha Amaanku waxaa uu Ciraaq ku soo ragay cuno qabatayn Ciraaq taas ayadoo ka jawaabeysa ayey ku dhawaaqday in Kuwait ay tahay Gobolkii 19-naad ee Ciraaq Nov-1990-kii Golaha Amaanku waxaa uu soo saaray qaraar ogolaanaya in la adeegsado wax walba oo suura gal ah si Ciraaq looga saaro Kuwait kaas oo la oranjiray Resolution 678 dalbanayana in ay Ciraaq si dhan uga baxdo Kuwait ugu danbeyn 15-ka jan-1991 Sadam arintaa muusan ogolaan halkaana waxaa ku biloowday dagaalkii gacanka operetion Desert storm 17 January 1991 3am waqtiga Ciraaq ayay Ciidamo gaashaanbuur ah oo ka koobnaa 28-dawladood oo uu Mareykankuna uu hogaaminayeywaxay dagaal ku qaadeen Ciraaq dagaalkaas oo burbur xoog badan u geystay Ciraaq wuxuuna socday mudo lix usbuuc ah April-1991 ayaa xabad joojin dhab ah lagu heshiiyay 27-June-1993 ayaa mareykanku ku duqeeyay xarunta wardoonka ee Baghdad 23- gantaal oo ah kuwa looyaqaan Tomahowk cruise missile Ayaga oo laga soo tuurayey maraakiibta dagaalka ee fadhiday Bada Cas iyo Gacanka Khaliijka May-1994 waxaa dagaalamay taageerayaasha labada urur ee kala ah ururka wadaniga ee kurdistan Patriotic Union of Kurdistan iyo xisbiga dimoqradiga KurdistanKurdistan Democratic Party kaas oo sababay geerida 300- oo qofood Nov-10-1994 ayaa Ciraaq waxeey si dhab ah u aqoonsatay madaxbanaanida kuwait May-1995 Sadam waxaa uu eryay walaalkii Wathban oo ahaa wasiirkii arimaha gudaha August-1995 Major General Xuseen Kamil Xasan Al-majid oo ahaa wasiirkii warshadaha milateriga ahaana nin daacad u ah Sadam ayaa u baxsaday Jordan asaga oo ay la socoto xaaskiisii oo aheyd gabar uu dhalay Sadam iyo walaalkii oo asna qabay gabar uu dhalay sadam kuna dhawaaqay in la rido Dawladdan May-1996 Ciraaq waxa ay heshiis la gashay Qaramada Midoobay kaa oo ogolaanaya in ay Ciraaq gadi karto $1-Bilion Saliid u dhiganta 90-kii beriba lacagtaas oo loo isticmaalayo raashin iyo daawo iyo magdhaw kuwait lasiinayo 1997-baarayaashii hubka ee Qaramada Midoobay ayey Ciraaq eriday Dec-1998 Mareykanka iyo Biritain waxa ay bilaabeen duqeyn joogta ah ee xarumaha milateriga Ciraaq MADAXDII SOO MARTAY CIRAAQ KING FAISAL 20-May-1885 ayuu ku dhashay Maka wuxuuna ahaana wiilkii 3-aad ee xusen bni Cali boqorkii xijaaz 1908-ayaa Maka looga dhigay gudoomiye wuxuuna maamulka kala shaqeyn jiray aabihii 1915-waxa uu u safray Dimishiq si uu hubaal uga dhigo taageerada carabtii qaranimo doonka aheyd 1916-waxaa uu hogaaminayey kacdoonkii Carabta ee Hijaaz gudaheeda loogana soo hor jeeday Cuthmaaniyiintii taas oo ay ka dhalatay xornimadii Xijaaz Aabihiina waxaa uu noqday boqorkii xijaaz August-1923 ayaa loo caleemo saaray boqornimada Ciraaq Sept-8-1933 feysal waxa uu ku dhintay Bern Switzerland KING GHAZI 1912-ayuu ku dhashay Maka 1921-waxa uu noqday amiirka leh dhaxalka boqortooyada 1933-waxaa uu noqday boqorka Ciraaq April-1939 waxaa uu ku dhintay shil baabuur Abdullah Bni Cali 1912-ayuu ku dhashay Xijaaz 1925-waxaa uu yimid Ciraaq asagoo la socda reerkooda ka dib markii Xijaaz uu qabsaday Boqor Ibn SA’ud 1939-markii uu geeriyooday boqor Ghazi wiilkiisii Feysal II waxaa uu ahaa 4-jir Abullah ayaa markaa noqday sii hayaha boqornimada April-1941-afgambigii markuu dhacay Abdullah iyo boqortooyada inteedii kale waa ay baxsadeen June-1941-Abdulah waxaa loo ogolaaday inuu wadanka ku soo noqdo ka dib markii Ingiriisku cagta mariyey afgambigii iyo kooxdiisiiba 1953-Feysal ayaa qaangaaray oo la wareegay boqornimadii Abdullah-na waaxaa lo magacaabay Amiirka Ciraaq 14-july-1958-waxaa lagu dilay afgambi milateri oo ahaa mid boqortooyo naceyb ku dhisan KING FAISAL2 2-May-1933-ayuu dhashay asaga oo ahaa wiilkii kaliya ee boqorkii Ghazi 1940-waxaa uu dhigtay Harrow School Britain 1953-waxaa loo saaray taajka boqornimada 14-July-1958-ayaa lagu dilay afgambigii ay Ciidamadu hogaaminayeen ABDUL KARIM QASIM 1914-ayuu ku dhashay Baghdad waxana iska dhalay aabe suni ah iyo hooyo shiica ah 1948-49-waxaa uu ka dagaalamay Falastiin 14-July-1958-ayuu afgambi ku qabsaday wadanka wuxuuna noqday ra’isulwasare iyo wasiirka gashaandhiga 1960-waxaa uu marti galiyey shir ay isugu yimaadeen dawladaha Iraan Kuwait Saudi Arabia iyo Venezuela si loo sameeyo OPEC ururka wadamada Saliida dhoofsha Feb-8-1963-ayaa ladilay asaga iyo in badan oo kooxdiisii ah ABDULSALAM ARIF 1920-waxaa uu ku dhashay Baghdad 1930’s ayuu ku biiray kuliyada Ciidamada ka dibna waxaa uu noqday sarkaal 14-July-1958 waxa uu xubin muhiim ah ka ahaa afgambigii lagu riday boqortooyada asagoo madax ka ahaa Ciidankii qabsaday Baghdad Sept-ayaa laga qaaday dhamaan jagooyinkii uu hayey ka dib markii ay isku dhaceen ra’isulwasare Qasim ayaa la xiray oo lagu eedeeyey inu qorsheynayey inuu dilo Qasim kadib waxaa waxaa lagu xukumay dil toogasho 1961-ayaa xabsiga laga soo daayey Feb-1963-wuxuu ka qeyb qaatay afgambigii Qasim xukunka looga tuuray kaa oo ay hogaaminayeen saraakiil xisbiga Ba’ath ka tirsanaa Arif waxaa uu noqday madaxweyne Ap-1966 waxa uu ku geeriyooday shil diyaaradeed ABDULRAHMAN ARIF 1916-waxaa uu ku dhashay Baghdad 1930’s ayuu ku biiray kuliyada Ciidamada wuxuuna noqday sarkaal Feb-1963 kii ka dib kacdoonkii xisbiga Ba’ath ee lagaga tuuray xukunka Qasim Arif walaalkiisna madaxweyne noqday ayaa waxaa asaga loo dhiibay Ciidanka oo dhan Apr-16-1966 dhimashadi walaalkii ka dib waxaa uu noqday madaxweynaha Ciraaq July-17-1968 xukunkii ayaa looga tuuray afgambi ay wadeen xisbiga Ba’ath waxaana hogaaminayay Axmed xasan Bakr iyo Abdulrahman Nayif Markaa ayuu u baxsaday Istanbul Turkey 1980’s Sadam ayaa u yeeray oo waxaa uu ku soo noqday Ciraaq AXMED XASAN AL-BAKR 1921-waxaa uu ku dhashay Tikrit 1938-ayuu ciidamada ku biiray 1956-ayuu si qarsoodi ah ugu biirayu Ba’ath asagoo korneel ah Feb-1963 waxa uu qeyb ka ahaa afgambigii lagu riday Qasim wuuxuna noqday ra’isul wasare 17-July-1968 Bakr iyo taageerayaashiisu waxa ay rideen dawladii madaxweyne Arif Bakr-na wuuxuna noqday madaxweynaha dalaka Ciraaq 1970-waxaa uu heshiis lagalay hogaamiyayaasha Kurds-ka ee waqooyiga June-1979 Bakr waxaa uu fariin qarsoodi ah u diray madaxweynihii Syria Asad taa oo aheyd in ay bilaabaan wadahadal ah in ay isku darsamaan labada dal Sadam arintaa waa uu ka soo horjeestay wuxuuna ku qasbay Bakr inuu xukunka ka dago Waxaana la dhigay xabsi guri 4-Oct-1982-waxaa uu u dhintay daruufo aan lagaraneyn SADAAM XUSEEN Ap-28-1937-ayuu ku dhashay Auja oo u dhow magaalada Tikrit oo u jirta 200km waqooyiga Baghdad 1956-ayuu ku biiray xisbiga Ba’ath 1958-lix bilood ayuu xirnaa ka dib markii lagu eedeyay inuu waday dhaqdhaqaaq Dawladda looga soo horjeeday 1958-waxaa uu ka qeyb qaatay afgambigii leysku dayey in xukunka looga tuuro Abdulkarim Qasim wuxuuna ka dhaawacmay lugta kadibna waxaa uu ufakaday Syria ka dibna Masarayuu sii galay Feb-25-1960-ayaa dil lagu xukumay asaga oo dalka dibada kaga maqan 1962-waxaa uu Masar ku dhameystay dugsiga sare Feb-8-1963-waxa uu ku soo noqday Ciraaq Oct-14-1964-ayaa la xiray waqtigaa oo ay socdeen olole lagaga soo horjeeday xisbigii Ba’ath 1966-ayaa asaga oo xabsiga ku jira loo magacaabay ku xigeenka xoghaya guud ee xisbiga Ba’ath 1967-xabsiga ayuu ka fakaday 1968-asaga oo xubin firfircoon ka ahaa afgambigii waqtigaa waxaa uu mas’uul ka noqday nabadgelyada gudaha wadanka isla sanadkaana waxaa uu dhameeyay kuliyada sharciga June-1-1972-waxaa uu hogaaminayey qorshe lagu qarameynayay ilaha Saliida kuwaaa oo ay maamulayeen shirkado reer galbeed ahaa June-1979-Sadam waxaa uu noqday madaxweynaha dalka CiraaqKa dib markii uu xukunka kala wareegay madaxweyne Bakr taa oo ka dhalatay damacii Bakr ee ahaa in uu Syria la midoobo Sadamna taa waa uu ka soo horjeeday Wuuxuna ku xukumay xabsi guri Sep-17-1980-Sadam waxaa uu ka baxay heshiiskii uu 75-kii la galay Iraan ee ku saabsanaa xuduudaha Sep-22-1980- waxaa bilaabmay dagaalkii Ciraaq iyo Iran 1988-Ciraaq ayada o kaalmo ka heleysa Ciidamada bada ee mareykanka ayey dib u qabsatay dhulkii Iraan kaga qabsatay intii dagaalka lagu guda jiray ee u dhaxeysay 1984-86 July-waxaa dhamaaday dagaalkii Iraan iyo Ciraaq Aug-2-1990-Ciraaq waxa ay qabsatay Kuwait Jan-17-1991-ayaa in ka badan 30-dawladood Ciraaq ka saareen dhulkii Kuwait 1994-dhaqdhaqaaq melateri ayuu Sadam ka sameeyay xuduudka Kuwait 1998-Sadam waxaa uu eryay shaqaalihii qaramada midoobay Oct-15-2002-waxaa la qabtay doorashooyinkii madaxweynaha Sadam waxaa uu ahaa musharaxa kaliya ee u taagan madaxweynenimada wuxuuna ku guuleystay aqlabiyad dhan cod ah 100% QOYSKA SADAM Uday Qusay Sadam waxaa uu 1958-guursaday Sajida khayrallah waxayna u dhashay shan caruur ah oo kala ah laba wiil Uday iyo Qusay iyo sadex gabdhood MADAXDA KU DHOW DHOW SADAM AZIZ-ku xigeenka ra’isulwasaraha iyo wasiirkii arimha dibada waqtigii dagaalka gacanka waxaa uu dhashay 1936-waqooyiga Ciraaq waxaa uu ka baxay Jaamcada Baghdadqeybta luuqadaha asaga oo dhigtay english literature suugaanta Ingiriiska Marna waxaa uu ahaa wasiirka warfaafinta TAHA-madaxweyne ku xigeenka dalka Ciraaq waana dadka aadka u dhow dhow Sadam waxaa uuna ka badbaaday laba shil-1997 iyo mid-1999 SAA’DOUN-waxaa uu ka mid yahay xubnaha ugu cadcad ee taliska Sadam laga soo bilaabo horaantii xisbiga Ba’ath mar waxaa uu ahaa madaxa shirkada Saliida qaranka ee Ciraaq ka hor intaan loo magcaabin wasiirka saliida 1970-kii Waxaa u soo qabtay xilal aad u muhiim ah oo ay ka mid tahay wasiirka arimaha dibada intii u dhaxeysay 1974-1984 Sidoo kale ra’isulwasare ku xigeen 1989-1991ra’isulwasare 1991 1957-ayuu shahaadada doktareydka ka soo qaatay Jaamacada Wisconsin USA Qeybteeda dhaqaalaha IZZAT-waxaa uu ka mid yahay dadka tirada yar ee uu Sadam aaminsanyahay1942-ayuu ku dhashay meel u dhow Tikrit IzzatTaha iyo Sadam waa madaxda kaliya ee ka badbaaday afgambigii 1968 ee uu xisbiga Ba’ath xukunka kula wareegay AL-MAJID-waa nin ay qaraabi yihiin Sadam waxaa uu madax ka ahaa Ciidankii Ciraaq ee weeraray magaaladii Kurdish-ku daganaa ee Halajba-1988 weerarkaa oo la aaminsanyahay in Kurdish-ka loo isticmaalay hubka kiimikada ahhalkaana Al-majid waxaa ugu baxay magaca ah ALI-Chemical CIIDANKA CIRAAQ Ciidanka Ciraaq waxaa gaaray dhib aad u weyn dagaalkii gacanka hoos U dhac badan ayy kala kulmeen Qeybaha ugu waaweyn ee Ciidanka Ciraaq Waxaa ka mid ah Ciidanka Cirka kuwa Bada iyo kuwa dhulka Ciidanka Cirka-Ciidanka cirka Ciraaq waxaa uu aad u burburay dagaalkii gacanka ayada oo Ciraaq dagaalkaa ku weyday 37- diyaaradood oo hawada lagu burburiyey 100-kalena lagu burburiyey ayaga oo dhulka fadhiya 112-na waxaa ay u baxsadeen xaga Iraan qaarna waxaa ay la fadhiyaan dayactir la’aan taas oo ay keenatay cunaqabataynta saaran Hada Ciraaq waxa ay heysataa 316-diyaaradood oo kuwa dagaalka ah H-6D iyo TU-22 iyo noocyada kale ee kala ah Miraage F-1Eqs Su20s Su22s Su24 iyo Su Sidoo kale kuwa difaaca cirka oo ay ka mid yihiin MIG-25s 50-MIR 29 MIG recce sidoo kale kuwa xamuulka IL-76 iyo kuwa kale oo tira badan CIIDANKA BADA-Maraakiibta dagaalka ee Ciraaq waxaa ay dhan yihiin sida la sheego 6-markab oo waaweyn ciidanka badanu waxa uu dhan yahay ilaa 2000 oo ciidan kuwaa oo kala fa dhiya sadex dakadood oo kala ah BASRA AZ-ZUBEYRUMM QASR TAANGIYADA DAGAALKA-Ciraaq waxaa ay leedahay taangiyada noocyada kala ah T-72 T-62 T-55 iyo kuwa fudu fudud oo ah nnoocaPT-76s sidoo kale baabuurta gaashaaman oo kala noocyada ah 1-BMP-1 IYO BMP-2 2-SU-100 3-AML-60 4-EE-9 IYO AML-90 5-BRDM-1 BRDM-2 6-PSZH-IV BTR-50 BTR-60 BTR-152 EE-11 OT-62 OT-64 WALID M-60P iyo in badan oo anti tangi ah DIYARADAHA QUMAATIGA U KACA- Ciraaq waxa ay leedahay diyaaradaha qumatiga u kaca ilaa 100-diyaaradood oo kuwa qumaatiga u kaca oo waa weyn iyo 275 ah kuwa yar yar ee qumaatiga u kaca waana noocyada kala ahS-342 SA-321 EXOCAT MI-24 SA-315 AS-12 SA-316 319 SS-11 12BO-105 AS 11 HOT MADAAFIIC- waxa ay leedahay madaafiic gaareysa ilaa 2050 madaafiic iyo HOWITZER KURDS Kurds-ku waa dadka ku nool inta u dhaxeysa koonfurta Turkey waqooyi bari Syria waqooyiga Ciraaq galbeedka Iran Azerbaijan iyo ArmeniaTirada dadka ee Kurdiska aad ayaa loogu kala duwanyahay waxaa lagu qiyaasaa inta u dhaxeysa 15-25 milyan intooda badan waxay ku noolyihiin Turkey Kurdiska waxey ku hadlaan afka kurdiska inta badan dadka kurdiska ah waa muslin Suniyiin ah inkastoo ay jiraan qaar ah shiico iyo kuwo cawaan ah oo ku kala firisan Turkey iyo Syria Kurdiska ku nool Kurdistan intooda badan waxay ku noolyihiin magaalooyinkaqaarna waa xoolo raacato beera falasha iyo dhaqashada Idaha waa lafdhabarta dhaqaalaha ee kurdiska Kuridska waxay inbadan ku hoos jireen xukuumadao ajnabi ahaa Qarnigan ayey isku dayeen ineey aasaasaan KurdistanCiidamada gaashaanbuurta ee dagaalkii koowaad ayaa kurdiska u balanqaaday in dowlad looga dhisayo gudaha turkey dagaalka koowaad ka dib laakiin balantii looma oofin Kurdiska Ciraaq waxay Dawladda Ciraaq la dagaalamayeen ayaga oo kaalmo ka helaya Iraan laga soo bilaabo 1962-70 iyo 1974-75 wuxuuna joogsaday ka dib markii xiriirka labada dal ee Ciraaq iyo Iraan uu hagaagay 1975 Gudaha Turkey-na waxay kacdoon ka bilaabeen 1984 oo ilaa hada socda inkastoo aan wax guul ah laga gaarin Markale ayey kurdiska Ciraaq bilaabeen kacdoon dagaal ah waqtigii dagaalkii gacanka 1991 inkastoo si dhaqso leh cagta loo mariyey taas oo sababtay in inku dhow 1-milyan oo kurdis ah u qaxaan Turkey Haddii la abuuro wadan Kurdistan Wadamada deriska ah waa mid ay u arkaan colaad haba ugu weynaato Turkey oo ka mid ah gaashaanbuurta NATO 2326 11 Sebteembar 2007 UTCabdalle bile Afka ingiriiska waa luqad looga hadlo dhowr wadan waxeeyna tahay luqod caalamka aad looga xishmeeyo Asal ahaan Afka ingiriiska wuxuu ka yimi luqadda Afka Laatiiniga waxaana lagu alifey wadanka Ingiriiska Fiditaanka uu Afka ingiriiska ugu fidey dunida waxaa sabab u ah gumeysigii Ingiriiska uu ku gumeystey dunida barkeeda kala bar Mar walboo uu wadan gumeysto Ingiriiska wuxuu ka dhigi jirey afkiisa afka dawladda iyo tan barida Wadama Ingiriiska looga hadlo Wadamada luqada ingiriiska looga hadlo sida afkooda hooyo oo kale waxaa ka mid ah Ingiriiska Ireland Australia New Zealand Maraykanka Kanada Koonfur Afrika Booqo Af-Ingiriis Qaamuus Faransiisk Af-Faransiis Sirasmiya waxaa loogu yeedhaa Af-Faransiis République française‏ waa dalka mid ah dalalka kuyaala galbeedka qaarada Yurub farnsiisku waxa uu kakoobanyahy dhul kal fog fog iyo jasiirado kuyaala goobo aad uga fog dhulwaynaha faransiiska waxa kale oo farnsiiska kamida halka looyaqaano Faransiis Guyana iyo jasiirado aad ubadan oo cidhifyada caalamka kuyaala dadka wadanka farnsiiska udhashay waxa wadankooda ay uguyeedhaan Hexagone oo macneheedu tahay Lix geesood wadanka farnsiisku waxa uu xuduud la wadaagaa Wadamada Midowga boqortooyada Britan Beljim Luksemburg Jarmalka Iswisarland Talyaaniga Monako Andorra Isbania sida oo kale farnsiisku waxa uu xuduud la wadaaga wadamo kabaxsan qaarada Yurub sida Barasiil Surinam Nederlaan Antiilis Farnsiisku waa mid kamida Aasaasayaasha Midawga Yurubwaana wadanka ugu wayn midawga yurub sidoo kale waxa uu farnsiisku kamid ahaa xubnihii aasaasy Qaramada Midoobaywaxa kale oo kamidyahay xubnaha rigliga ah ee Golaha Maanka inta badan dadka farnsiiska ahi waxa ay haystaan diinta Masiixiyad waxa kunool sidoo kale dad gaadhaya ilaa shan milyan oo haysta diinta Islaamka Taariikh inta badan dhulka faransiisku waxaa dhulkii ay qabsadeen dadkii lagu magacaabi jiray Gaule oo asal ahaan kasoo jeeday meesha looyaqaano katalaaniyawadanka waxa katalinjirtay ambaradooriyadii roomaanka kadib xiligii qarnigii 4aad waxaa qabsaday mid kamida qabaa'ilka Jarmaankakuwaas oo looyaqaany Franchwadnkan maanta looyaqaano farnsiiku waxa uu midoobay markii ugu horaysay sanadii 486farnsiisku waa wadan leh taariikh aad iyo aad u dheer oo aan lasoo koobi karin Taariikhdu waxay qortaa in boqorada Faransiiska soo maray uu ka mid yahay Napolian Bonabert oo dhawr wadan oo Yurub qabsaday Faransiiska oo ah dalka ugu weyn wadamada ku yaala galbeedka Yurub sidoo kale waa dalka Sadexaad ee Yurub oo dhan ugu weyn dunnidana waxaa uu ka yahay dalka 42aad ee ugu weyn dhul ahaan Caasimada wadanka waa Paris dadka Faransiiska ah waxaa lagu qiyaasaa in ka badan 67 million oo ruux taasi ayaana keentay in loo aqoonsado inuu yahay dalka 20aad ee dunnida ugu dadka badan iyo dalka labaad ee Yurub oo dhan ugu dad badan Faransiisku waxaa uu ka mid yahay wadamada la yiraahdo awood ayay leeyihiin illaaa qarnigii 19 aadna waxaa uu ka mid ahaa wadamada dunnidaan wax ka gumaystay Dalkaan QM waxay ku taxgalisaa inuu ka mid yahay wadamada ugu badan ee ay kasoo baxeen dad taariikh ku leh dhanka cilmiga waxaana dalkaan kasoo jeedaa dad badan oo wax badan hindisay Hay’adda UNECSO waxaa ay sheegtay in dalka Faransiis waxay u aqoonsatahay dalka 4aad ee ugu dhaqanka weyn dunnida taas ayaana sabab u ah in si joogto ah ay dalkaasi u booqdaan oo ay u dalxiis tagaan dad tiradoodu gaarayso 83 million oo ruux Lacagta wadanka waa Yuuroo seedka gaadiidku isku dhaafaana waa dhanka midig luuqada wadanka looga hadlana waa Faransiis Xagga dhaqaalaha marka aanu eegno Faransiisku waxaa uu ka mid yahay wadamada ugu waa weyn ee dhaqaalaha leh dalkuna warshado badan ayuu leeyahay Sidoo kale dalxiiska ayay dawlada Faransiisku dhaqaalo aan yareyn ka heeshaa Xagga ciidamada Faransiiska oo ka mid ah wadamada ku jira ururka gaashaanbuurta NATO dawlada Faransa waxay ka mid tahay dawladaha dhaqaalaha badan ku bixiya dhanka ciidamada sidoo kalena dawlada Faransiisku waxay xubin ka tahay 15 xubnood ee golaha amaanka iyo ururka midawga Yurub ururka ganacsiga adduunka ee WTO iyo booliska adduunka ee Interpol waana dal haysta hubka Nuclearka ah Xagga Diimaha haddii aynu eegno dadka Faransiisku badankood waa masiixiyiin waxana ay dalkaasi ka yihiin 94% Muslimiin oo dalkaasi dadka ku nool ka ah 4% waxaa tiradooda guud lagu qiyaasaa 5 illaa 6 million oo ruux Dhaqan ahaan dadka Faransiiska waxay isku eg yihiin dadka Talyaaniga waxaana dumarka Faransiiska dhaqan ahaan u xirtaan maro u sameysan sida cambuurka oo kale oo dhanka hoose u weyn qaarka sarana u yar halka raggooduna ay xirtaan maryo qamiiska u qaab eg Dhanka cunnadda dadka Faransiisku waxay dhaqan ahaan u cunaan hilbo la dubay oo haddana maraq loo yeelay oo dalkaasi looga yaqaan Foie gras Ugu dambeyna haddii aanu eegno xagga cayaayara Faransiiska kubbadda cagta aad baa loga xiiseeyaa waxaana xulka K cagta dalka Faransiisku uu qaaday koob adduun hal mar oo aheyd sanadkii 1998 oo Faransiiska lagu qabtay Cayaartoyda Faransiiska ayaa Sadex gool iyo waxba kaga adkaaday cayaartii kama dambeysta ee ay la cayaareen xulka dalka Brazil Sidoo kale xulka Faransiisky waxaa uu guulo ka gaaray cayaaro kale oo caalami ah waxaana dalkaasi kasoo jeeda cayaartoy fara badan oo dhanka cayaaraha sumcad weyn ku leh Nolosha in kabad $74 dadka farnnsiisku waxa ay kunoolyihiin magaalooyinka waawayn magaalda Baaris iyo hareereheeda kaliya waxaa dagan dad gaadhaya ilaa 9 milyan oo qofdadkuna waxy daganyihiin guryo aad iyo aad udheersidoo kale qaar kamida dadka kunool farnsiisku waxy xiiseeyaan in ay degaan guryo qadiima Nolosha miyiga waxa kunool %24 dadka farnsiiskawaa beeralaycuntada farnsiisk waa mid kamida cuntooyinka ugu caansan Caalamka diinta Farnsiisku waa dawlad cilmaaniya xoriyada diintuna waa xaq distoori ahwaxay gaadhaysaa tirada Masiixiyad Kaatooliga ahi %65 dadka aan diinba haysan waxaa lagu qiyaasaa %25 halka islaamku uu yahay %6 dadka faransiiska Madaxweyneyaashii Faransiiska 1 Charles De Gaulle 1958 1969 2 Georges Pompidou 1969 1974 3 Valéry Giscard d'Estaing 1974 1981 4 François Mitterrand 1981 1995 5 Jacques Chirac 1995 2007 6 Nicolas Sarkozy 2007 2012 7 François Hollande 2012 - Juquraafi Magaalo Paris Lyon Marseille Lille Toulouse Bordeaux Nantes Nice Strasbourg Rennes Grenoble Montpellier Galbeed ama Qorax u dhac qoraxsin waa mid ka mid ah Afarta jiho ee asalka ah {{Dalalka |native_name {{lang|ar| دولة الامارات العربية المتحدة >''{{Unicode|Dawlat al-ʾImārāt al-ʿArabiyyah al-Muttaḥidah |conventional_long_name Imaaraatka Carabta isku tegay < span> |common_name Imaaraatka |qaaradda Bariga dhexe |sawir_calan Flag of the United Arab Emiratessvg |sawir_qaran Coats of arms of the United Arab Emiratessvg |image_map LocationUnitedArabEmiratespng |astaan_calan Wadanka hanoolaado |astaan_calan " الله الوطن الرئيس "Ilaaheey Wadanka Madaxweynaha" |image_map LocationUnitedArabEmiratespng |caasimadda Abuu-dabi |luuqadaha Af-Carabi |caasimada abuu-dabi |Dawladda   |darajo_hogaamiye1 Madaxweyne |Madaxweyne]] |darajo_hogaamiye2 ] |magac_hogaamiye1 Khaliifa bin Suldaan Al-Nahyaan |magac_hogaamiye2 Maxamed Bin Rashiid Al-Maktuum |sovereignty_type K |sovereignty_note |established_event1 |established_date1 ] |area 83600 km2 14th |areami² 830000 sq mi |biyo micno la aan |population_estimate 6888888 |population_estimate_year 2010 |lacagta ] |wakhti ] |furaha_debedda 975 }} ] Dawlada Imaaraatka CarabtaCarabiدولة الإمارات العربية المتحدة‎ Waa isku tega darsanka 7 imaaradood dhacdo koofur bari Jaziirad u ekeda Carabta ee koofur galbeed qaarada Aasiya kaabiga ku heyso ] ] iyo ] waxa ay dawlada imaaraadka carabtu ka koobantahay 7 imaaradood oo kal ah ] ] ] ] ] ] ] Taariikh kahor sanadii ] wadan imaaraadka carabta waxa loo yaaqaanay magac kale sanadaa wixii ka danbaysay ayay samaysteen midawga hada dawlada ah sida la ogyahay imaarad kastaa waxay leedahay maamul u gaadha xidhiidhka ka dhexeeyana waa mid aad u adag oo aaad iyo aad isu sudh sudhan diinta ] waa diinta rasmigaa h ] waa luqada u rasmiga ah dawlada hada xiligan lajoogo imaaraadku waa wadamada ugu horeeya xaga ganacsiga calamka gaar ahaan ] waxa kale oo uu haystaa kayd ]oo aad u badan {{Dalalka Aasiya}} ] ] Erayga ingiriis macno badan ayoo leeyahay Ingiriis luqad Ingiriis waxDad Britain waa wadan ku yaalo qaarada Yurub Britain waxee ka koobantahay Gobolada Ingiriiska Skotland Waalis iyo Woqooyiga Irland Wadanka Britain waa wadanka ugu badan caalamka xaga gumeysiga sida aysheegen qorayaasha calamku isagoo lagu xusuusto gumaysigii u caalamka intiisa badan ku gumaystey ahna imika wadanka caalamka ugu xooga badan waa wadan aad iyo aad dadkiisu xadaarada ugu dheerayan waana wadanka koobad ee dadka madow ictiraafay wadankaa waxaa lagu xasuusta doorkii uu ka qaatey dagaalki labaad ee aduunka waa door layaab leh isagoo Ingiriisku uu qabsadey caasimadii hitler uu ka talinayey ee barlin isaga iyo maraykanka iyo farance inkastoo anay dawladahaa an hore kusoo xusay anay waxba ka qabsan balse uu isagu siyaasadii lagu qabsadey fikradeeda bixiyey go Aankii lagu gaadhey magaalada london ee caasimada wadanka ingiriiska ee ahaa ina aduunka laga tirtiro xasuusta Hitler oo la hirgaliyey 1945 oo laga qabsadey dhamaanba wadamadii ugumaysanayey iyo wadankii Jarmalka Internet waa hab aduunka oo dhan u furan iney isku dhaafsadaa waranka cilmiga ganacsiga iwm Internet wuxuu ka kooban yahey Shabakadda Kumbuyuutarrada Ingriis Computer Network Kuwaasoo xogta Ingriis Data isku dhaafsadda habka loo yaqaan internet protocol Wuxuuna ka kooban yahey malyuunaad shabakkadood English network sida kuwa jaamacaddaha ganacsiyada dowladoha shirkadaha Kuwaas oo si wadojir ah isku dhaafsada xog kala duwan oo noocwalba leh sida sawiradda fiidhyoowyada codadka iyo qoraaladda Magaca internet wuxuu ka yimid ereyga interconnection network oo loo soo gaabiyey internet Taariikhda Internetku waxow ahaa natiijo ka dhalatay Mashruuc ay sii daysay Heyada ARPANET sanadii 1969 kaas oo ahaa mashruuc kasoo baxay wasaarada gaashaandiga Mareekanka barnaamijkaas waxaa loo aasaasay isku xirka Ciidanka Mareykanka iyo jaamacadaha iyo dhamaan hayadaha cilmi baarista si looga faa'iideysto Aalada Kombiyuutarka Koowda Janaayo ee 1983 ayaa wasaarada Gaashaandhiga Mareekanka badashay Baratakoolkii NCP kuna wareegtay TCP IP Shabakada Internetka waxaa si ganacsi ahaan ugu furmatay 1988 Markaasoo kadibne la furay Shirkado internetka bixiyo ISPoo kala ahaa UUNET PSINet iyo CERFNET 6 dii Agoosto 1990 CERN oo aheyd Hay'ad cilmi Baaris oo Yurub ka dhisneyd ayaa si furan u shaacisay WWW- oo ah Shabakada Xuub Caaro Web ka waxaa soo saaray Saynisyahano Ingiriis ah Micnaha web afsoomaaliyeyn waa Mareeg wa isku keenid ama aruurin waxyaalaha ka dhaca dunida daafaheeda oo lagu kulmiyay hal meel Mustaqbalka Internetka Sida hada ka muuqato Internetku wuxuu yareeyay waxyaabo badan oo ay ku bixi jirtay tamar sida tusaale ahaan waxaa maanta wax ka baran kartaa Internetka adigoo joogo xaafadaada ama gurigaada Sidoo kale waxaa laga maarmay inaad maanta tegto meel ganacsi oo aad sheey ka iibsato adigoo heli karo dukaameysi Qadka Online Shopping Sidoo kale waxaad arkeysaa Shaneemooyinkii in laga maarmay oo Netka aad heli karto Film ama riwaayada aad rabtid Sida ay leeyihiin Khubarada Aduunka in uu Netka noqon aduunka khiyaaliga ah Tusaale ahaan in qof jooga gurigiisa laga xakumo Maxkamad si Online ah sidoo kale maanta waxaa laga maarmay in Qaamuusyadii Buugaagtii ha ahaado mid Cilmi iyo mid Taariiqeed wallal waa run tasi lakin esangana musiibadisa aya wata xuman iyo saman aya is daba socota internet waa cajiib marka la fiirsho xaga isku xirka aduunka Isbania spania ama boqortooyada Spania waa wadan ku yaalo Koonfurta Galbeed ee qaarada YurubWadankaan waxoo xuduud la leeyahay wadamada AndorraFaransiiskaGibraltar iyo Bortuqaal wadankaan waxoo aad uugu dhawyahay xuduudka Maroko oo u dhaxeeso Badda DhexeShacabka degen spania waxee gaarayaan ilaa 46030109 oo qof magaalo madaxda wadanka waa Madrid Wadanka Isbania waxoo leeyahay 17 gabol iyo 15 magaalo oo waa weyn oo muhiim u ah Taariikh ikytyuy IslaamCarabi الإسلام; al-'islām Macnihiisane "Waa isu dhiibid Allaha" kalmada Islam waxey ka timid kalmada carabiga ah oo loola jeedo salaam ama nabadgalyo Waa diinta saxda ah ee ilaahey usoo dhiibay nabigii ugu danbeeyay ee Muxamed nabadgalyo iyo naxariis korkiisa ha ahaatee Hordhac Islam Ku dhawaad muslimiinta caalamka oo dhan waxey kala yihiin sunni Shi'a Eebbe nasahnaa oo korreeye wuxuu yidhi-" Waxaa ka cabsada Ilaahay addoomadiisa aqoonta leh Ilaahayna waa adkaade dambidhaafe ah" Suuradda Faadir qayb ka mid ah aaayadda 28aad Nabigeeniina naxariis iyo nabadgalyo Eebbe korkiisa ahaataye wuxuu yidhi- "Ka uu la doonayo Ilaahay khayr wuxuu waafajiyaa diinta" Bukhari iyo Muslim ayaa wariyay Xadiiskan kutub badan ayaa qora hadaad Cilmu dalab tahayna kutub badan ayaad ku arkaysaa Barashada cilmiga waa waajib Bulshada Islaam-ka ee Calaamka Ummadaha maanta haysta Diinta Islaam-ka way fara badantahay sida aad ku aragto qariirada midig kore ee boggan Tirada bulshada caalamka ee qarnigan Muslim ah waxay kor u dhaafaysaa 1300000000 hal bilyan sadex boqol oo milyan oo qof Jasiirada Carbeed oo diinta ay ka bilaabatay waa laga dad badanyahay inta Diinteena Furqaan aaminsan Hindiya Indoniishiya iyo Shiinaha ayaa wadan wadan marka la yiraah ugu Muslim badan wadama aduunka ilaahey halaga cabsado Diinta Islaamka Waxaa kale oo uu Rasuulkeennii suubanaa naxariis iyo nabadgalyo Eebbe korkiisa ahaataye yidhi-" Waxa uu la mid yahay wixii Ilaahay ila soo diray ee Hanuun iyo Cilmi aqoon ahi sida roob helay dhul waxaana ka mid ah dhulkaas meel carro san ah oo fiican oo biyihii qaadatay soona saartay baad iyo doog badan waxaa kaloo ka mid ah dhulkaas roobku helay meel dirridhul adag ah oo biyihii qabatay Ilaahayna waxtar uga dhigay dadkii oo ay markaa ka cabbeen kana waraabsadeen kana beerteen waxaa kale oo uu helay roobkii meel kale oo dhulkii ah oo aan ahayn mooyaane dhul siman oo aan qaban biyo baadna soo saarin waxaana sidaas ka dhigan sida qof dhugtayfahmay diintii Ilaahay waxna uu u taray wixii Ilaahay ila soo direy oo markaas wax bartay laftiisu waxna baray dadka kale iyo sida mid aan madaxaba koru soo qaadin aan wax ka taransan wixii laila soo diray aan qaadan hanuunkii Ilaahay ee la igu soo diray" Bukhaari iyo Muslim baa wariyay Diintuna Ilaahay agtiisa waa Islaamka Eebbe nasahnaa oo korreeye wuxuu yidhi-" Diintu Iaahay agtiisa waa Islaamka" Suuradda Aala-Cimaraan qayb ka mid ah aayadda 19aad Nabiyadii Ilaahay soo diray oo dhanna Diintaas kaliya ee Islaamka ah ayuun bay addoomada ilaahay soo gaadhsiinayeen Eebbe nasahnaa oo korreeye wuxuu yidhi- "Wuxuu idiin jideeyay Eebbe xagga Diinta wixii uu u dardaarmay Nabi Nuux iyo wixii aannu u waxyoonay Nabi Maxamadow xaggaaga iyo wixii aanu u dardaanay Nabi Ibraahiim iyo Nabi Muuse iyo Nabi Ciise inay oogaan Diinta aydinaan kuna kala tagin dhexdiisa " Suuradda Ashuuraa qayb ka mid ah aayadda 13aad Nabigeeniina isagoo arrintaas innoo caddaynaya wuxuu yidhi- " Nabiyadu waa walaalo kala baho ah hooyooyinkood kala duwan yihiin diintooduse mid tahay" Laga soo billaabo aabaheen nabi Aadan Naxariis iyo nabadgalyo eebbe korkiisa ahaataye ilaa laga soo gaadho Nabigeennii suubanaa naxariis iyo nabadgalyo eebbe korkiisa ahaataye waxay dadka ugu baaqayeen hal jid oo ahaa jidkaas diinta Islaamka ah jidkaas oo ah ka addoonka u ridaya dariiqa loo marayo Jannada Ilaahay addoomadiisa wanwanaagsan u yaboohay kii diin kale raacaana Eebbe ka yeeli maayo Eebbe nasahnaa ookorreeye wuxuu yidhi-" Qofkii ka yeesha waxaan Islaamka ahayn Diin laga aqbali maayo isaga aakhirana wuxuu ka mid noqon kuwa khasaaray" Suuradda Aala-Cimraan aayadda 85aad Barashada Diinta Islaamkuna waa waajib saaran qofka muslimka ah taasoo noqonaysa waajib sharci ah Diinta Islaamkuna waa tiirar ay ku taagan tahay iyo dhismaha tiirarkaasi hayaan kaasoo koobaya hab nololeedka dhammaan dhinacyada nolosha ee dadka muslimiinta ahTiirarka diintuna waxay ka kooban yihiin laba tiir oo kala ah- Tiirarka Islaamka iyo Tiirarka Iimaanka Tiirarka Islaamku waxay ka kooban yihiin shan tiir oo kala ah Qiritaanka Ilaahay mooyee inaanu Ilaah kale jirin Muxamedna Rasuulkii Ilaahay yahay Oogista Salaadda Bixinta Sakada Soonka Bisha Ramadaan Tagitaanka Xajka qofkii kara Tiirarka Iimaankuna waxay ka kooban yihiin lix tiir oo kala ah Rumaynta Ilaahay Rumaynta Malaa'igta Rumaynta Kututbtii Ilaahay soo dejiyay Rumaynta Rusushii Ilaahay soo diray Rumaynta Maalinta Qiyaame Rumaynta Qaddarka Go'aaminta Eebbe Khayrkiisa iyo Sharkiisaba Rumaynta tiirarkaasina waa kuwo ka soo go'a qalbiga qofka muslinka ah fal qabashaddiisuna ay rumayso Eebbe nasahnaa oo korreeye loo gaar yeelo dartiina loo qabto S aynu haddaba u fahamno aynu shanta tiir ee Islaamka iyo lixda tiir ee Iimaanka aynu mid mid u soo qaadno si aynu aqoonta sharciyeed ee waajibka ah aynu xilkeeda u gudanno si aynu raalli ahaanshaha Ilaahay u helno nolosha adduun iyo nolosha dambe ee aakhiroba Tiirarka Islaamka Qiritaanka ah ALLAAH mooyee inuusan kownkaan ka jirin mid awood leh oo awoodiisa loogu dulloobo loogana cabsado laguna rajeeyo loona baryo sharcigiisana lagu kala baxo ALLAAH maahee Muxamadna uu Rasuulkii Ilaahay yahay- Waa albaabka uu qofku Islaamnimada kasoo galo waana in qofku qalbiga ka rumeeyaa in Ilaahay mooyee aanu jirin Ilaah kale oo xaq lagu caabudaa carabkana uu ka yidhaahdo isaga oo odhanaya "اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمد رسول الله ""Ash-hadu Allaa Ilaaha Illallaahu Wa Ash-hadu Anna Muxamadun Rasuulu-Laah" dhaqankiisan ay ka muuqato waxa uu qiray Haddaba bal aynu hoos ugu degno waxa uu Qiritaanku koobayo Salaadda- Waa tiirka laf dhabarka u ah diinta Islaamka waana shan Salaadood oo uu addoonku tukanayo habeenkii iyo maalintii waana fal ka kooban quraan akhrinducaysiIlaah waynayn iyo samayn dhaqdhaqaaqyo u gaar ah oo ay Salaaddu leedahay sida Rukuucda iyo SujuuddaKa tagisteeduna waxay shaki galinaysaa qofka Islaamnimadiisa haddaba si aynu u barano waxa la innooga baahan yahay ansaxa Salaadda aynu hoos ugu daadagno casharadan Sakada- Waa tiirka saddexaadwaxaana ay waajib ku tahay dadka hantida leh in ay in go'an oo ay diinta Islaamku u goysay ay Sako u bixiyaan si loo siiyo dadka ay ku baxdo qofkii diidana dawladda ayaa xoog kaga qaadaysa si loo gaadhsiiya dadkii xaqa u lahaa qofkii jiritaankeeda beeniyana diinta Islaamkaayuu kaga baxayaa Soonka- Waa tiirka afraadwaana waajib saaran qof kasta oo muslin ah waana wajib ah in qofku ka soomanaado cuntada cabitaanka iyo galmoodka laga bilaabo marka waagu dillaaco ilaa laga gaadhayo cadceedu marka ay dhacdo qofkii jiritaankiisa beeniyana diinta Islaamka ayuu kaga baxayaa Xajka- Waa tiirka shanaadwaxaana ay waajib ku tahay dadka kari kara ee hanti u haysta uu ku xajiyowaana halmar inta uu nool yahay isagoo addoonku tagaya Maka si uu u soo guto Xajka isla markaana booqanaya Madiina qofkii jiritaankeeda beeniyana diinta Islaamka ayuu kaga baxayaa TIIRARKA IIMAANKA Rumaynta Ilaahay nasahnaa oo korreeye- oo ah in addoonku rumeeyo kalinimada Ilaahay isla markaana uu qalbiga ka rumeeyo in Ilaahay mooyee aanu jirin Ilaah xaq lagu caabudaa rumeeyana in Ilaahay nasahnaa oo korreeye uu abuuray adduunka iyo waxa ku gudo jiraba cir iyo dhulbaisaguna uu iska leeyahay wax kastoo uuman Eebbana yahay ha arrin iyo taloo dhamiba ay gacantiisa ku jirto cid la wadaagta maamulidda uunkanna aanay jirinHaddaba bal aynu hoos ugu degno waxa ay rumayntu koobayso Rumaynta Malaaigta- oo ah in addoonku uu rumeeyo jiritaanka Malaaigta oo ah addoomo Ilaahay amaradiisana ku shaqeeya wuxuu fara sameeyawaa addoomo Ilaahay ka abuuray nuur dadkuna aanay arki karin ciddii Ilaahay tuso mooyaaneHaddaba si aynu aqoon buuxda uga helno Rumaynta Kutubta Ilaahay soo dejiyay- Oo ah in addoonku uu rumeeyo kutubtii Ilaahay ku soo dejiyay Rusushii uu u soo dirayay addoomadiisa si ay u raacaan jidka toosan ee uu Ilaahay addoomadiisa kaga raalli ahaaday jidkaas oo ah in Eebbe nasahnaa oo korreeye ay caabudaan jidkaas oo ah ka ay dhammaan Rusushii Ilaahay naxariis iyo nabadgalyo Eebbe korkooda ahaataye ay ugu baaqayeen addoomadiisa Si aynu haddaba aqoon guud uga helno kutubtii Eebbe nasahnaa oo korreeye uu soo dejiyay Rumaynta Rusushii Ilaahay soo diray-Oo ah inaynu rumaynu dhammaan Rusushii Ilaahay naxariis iyo nabadgalyo Eebbe korkooda ahaataye uu u soo diray addoomadiisa si ay u gaadhsiiyaan amarada iyo distuurka uu Ilaahay nasahnaa oo korreeyetrololololololololololoibfhgidfgdufhgsdghdfbgdjbgdsjbgjsdbgjsbgjdfsklgkdsjfbgdfskbgdskjlbglkdfjbgkldfbgkdfbgkldsfbgskldfbgksldgblkdfsbglksdgbksdggggggggggb u dejiyay addoomadiisa inta ay adduunka sii joogaan si aanay u raacin jidka uu Shaydaan la doonayo inay raacaan si uu uga leexiyo jidkaas toosan ee uu Eebbe nasahnaa oo korreeye uu addoomadiisa raalli uga noqday Si aynu haddaba u barano Rusushii Ilaahay inta Ilaahay nasahnaa oo korreeye uu inaga garansiiyo Rumaynta Maalinta Qiyaame- Oo ah in addoonku uu rumeeyo jiritaanka maalin dadka oo dhan lasoo bixin doono marka la wada dhinto lana xisaabin doono maalintaas oo noqon doonta maalin Ilaahay nasahnaa oo korreeye uu xisaabin doono addoomadiisa qof kastana uu heli doono abaal marin wixii uu gaystay ah intii uu adduunyada joogay xumaan iyo samaanba waana maalinta dadku ay taagan yihiin maxkamaddii uu Eebbe nasahnaa oo korreeye uu ku ballan qaaday inuu dadkoo dhan taagi doono maalintaas maalintaas oo sida uu Eebbe nasahnaa oo korreeye Quraanka innoogu sheegay maalin ku adag ah dadka argagaxa wayn ee jira darteed si aynu sawir guud uga qaadanno Rumaynta Qadarka U garashada Eebbe addoonkiisa u garto sharkiisa iyo khayrkiisa- Oo ah in addoonku rumeeyo wixii Eebbe nasahnaa oo korreeye uu qadaro inta nolosha adduunka la joogo qadarkaas oo noqon kara mid khayr ah iyo mid dhib ah iyadoo uu addoonku qalbigiisa ka rumaynayo in adduunkan hagistiisu ay Ilaahay nasahnaa oo korreeye gacantiisa ku jirtowax aanu Ilaahay dooninna aanu adduunkan ka dhici karin wax uu doonay inuu ka dhacana cid horjoogsan kartaa aanay jirin si aynu haddaba rumaynta qaddarka Eebbe wax uga ogaanno ogaano Labadaa tiir ee Islaamka iyo Iimaanka rumayntooda iyo ku dhaqankoodu waxay addoonka u horseedaan badhaadhe adduun iyo mid aakhiraba waxaana ay u jeexaan jid toosan oo addoonka ka dhigaya xubin noloshiisa oo dhami ay wanaag iyo khayr u tahay naftiisa iyo bulshadabawaayo waxa uu dadka faraana waa khayr waxa uu ka reebaana waa halaag iyo burbur Si aynu haddaba wanaagsanaantaas u falanqayno aynu isla gorfayna wanaagga ay diinta Islaamu farayso qofka muslinka cutub walbana gaarkiisa hoos ka akhriso diinta islamdu waa diin oo dadka ey aminsanyihiin isssssssslam Siirada Rasuulka Mohamed SCW NASABKII RASUULKA SCW Sida la wada ogsoon yahay nasabka Rasuulka SCW ama abtirisiinyihiisu wuxuu galaa nabiyullaahi Ismaaciil oo uu dhalay nabi Ibraahim Abtirsiinyada nabiga SCW waxay u qaybsantaa saddex qaybood Qaybta u hooreysa marka nabiga SCW laga soo bilaabo waxay ku eg tahay ilaa Cadnaan waana qayb culimada islaamka oo dhan ay isku waafaqsan tahay isla markaasna la hubo sixadeeda; Qaybta labaad oo iyaduna ka bilaabato Cadnaan waxay ku eg tahay ilaa nabi Ismaaciil hase yeeshee waa qayb ay culimadu isku khilaafsan tahay sixadeeda in badan oo culimada ka mid ihina way ka gaabsadaan qaar kalena way ka hadlaan; Qaybta saddexaad oo ka bilaabata nabi Ismaaciil ilaa laga gaaro nabi Aadan aad ayaay u adag tahay xaqiijinteeda iyo sixadeeda waxana wanaagsan in laga dhowrsada oo aan la dhex dabaalan Waxaan markaa soo qaadaneynaa qaybta ugu horreysa ee ay culimada islaamku isku waafaqsan yihiin dhabnimadeeda hadday noqon lahaayeen kuwii hore iyo kuwii dambeba waxaana weeye sidatan Maxammed binu Cabdullahi binu Cabdimudhalib Shaybah binu Haashim Camar binu Cabdimanaaf Muqiira binu Qusayi sayd binu Kilaab binu Murra binu Kacab binu Nadar Qays binu Kinaana binu Khuseyma binu Mudrik binu Ilyaas binu Mudar binu Nisaar binu Macad binu Cadnaan Rasuulka SCW jilibkiisa waxaa la oran jirey reer binu Haashim waxaana loogu magac daray awoowgiisii labaad Haashim binu Cabdimanaaf Haashim wuxuu ahaa nin ka sheegganaa reer Makka wuxuu waraabin jirey xujeyda oo uu aabbihiis Cabdimanaaf ka dhaxlay sidoo kale wuxuu ahaa ninkii ugu horreeyey ee jideeyey labadii safar ee suuratul Quraysh sheegtay oo ay qurayshtu u kala safri jirtay Shaam iyo Yamaan Haashim Wuxuu dhalay afar wiil oo kala ahaa Asad Abu Seyfi Nadla' iyo Cabdimudhalib iyo shan gabdhood oo kala ahaa Sharaf Khaalida Daciifa Ruqiya iyo Junna Waxaa sagaalkooda ugu yaraa Cabdimudhalib oo ahaa nibiga SCW awowgiis Cabdimudhalib siduu ku dhashay waxay ahayd aabbihiis Haashim ayaa Safar ugu kacay Shaam wuxuuna sii maray Madiina oo uu ku guursaday kulana aqalgalay Salma bintu Camar Haashim wuxuu sii watay safarkiisii Shaam Markuu Shaam tegey ayuu xanuunsaday muddo dabadeedna wuxuu ku geeriyooday magaalo la yiraahdo Qusa oo Falastiin ku taala Salma oo uur lahayd markuu Haashim tegey waxay dhashay wiil ay u bixisay Sheyba Haashim markuu dhintay waxa mas'uuliyaddii waraabinta xujeyda qaaday walaalkiis Mudhalib Mudhalib markuu hawshaas muddo hayey ayuu Madiina aaday si uu u soo wado wiilkii uu walaalkiis Haashim ka tegey Sheyba Markuu Madiina yimid ayuu Salma ka codsaday inay wiilka ku darto hase yeeshee way u diidday markaasuu ku yiri "waxaan u dhiibayaa hawshii aabbihiis iyo xaramkii Alle" sidaa ayeyna ugu dartay Mudhalib markuu Makka ku soo noqday isagoo wiilkuu adeerka u ahaa wada ayaa waxaa arkay dadkii Makka joogey markaasey wiilkii u maleeyeen addoon uu Mudhalib soo iibsaday sidaas darteed ayey wiilkii ku dheheen Cabdimudhalib addoonkii Mudhalib markaasuu mudhalib ku yiri "war hooggiinee waa wiilkii walaalkay Haashim" Sidaas ayaa wiilkii Sheyba ahaa kula baxay naaneystaas Cabdimudhalib Cabdimudhalib wuxuu dhalay toban wiil iyo lix gabdhood waxaana tobanka wiil lakala odhan jiray Xaarith Subayr Abuu Dhaalib Cadullahi Safar Cabbaas Xamsa abuu Lahab Qiyidaaq Muqawim Lixda Gabdhoodna waxay kala ahaayeen Safiya Arwa Ummu Xakiim Bara'Caatika iyo Ummayma Cabdimudhalib wuxuu noqday nin cajiib ah oo qureysh oo dhan ka tilmaaman wuxuu noqday odeygii qureysheed sida lo ogsoon yahayna wuxuu leeyahay qisooyin caan ah oo kala duwan halkanna aynaan ku soo wada koobi karin waxaana ka mida ahaa Duullaankii Abraha iyo Qodiddii Samsamka kuwaas oo isaga iyo qureyshba Ilaahay ugu gargaaray Casharka 2aad ee Kitaabka Siirada Nebiga Muhammed SCW DUULLAANKII ABRAHA UU KU SOO QAADAY KACBADA Abraha oo ahaa nin xabashi ah oo yaman wakiil uga ahaa boqorkii xabashida ayaa markuu arkay sida carabbi kacbada ugu xajineyso waxaa galay maseyr markaasuu magaalada Sanca ka dhisay kaniisad aad u weyn isagoo raba inuu carab ka jeediyo xajkii ay kacbada u xajin jireen Arrintii ayaa waxaa maqlay nin reer bani kinaana ah markaasuu kaniisaddii tegey oo qibladeedii wasakheeyey Abraha markuu arrintaa ogaadey wuu ka xanaaqay wuxuuna go'aansaday inuu kacbadda dumiyo Wuxuu soo kaxaystay ciidan gaadhaya 60000 oo askari oo wata sagaal ama saddex iyo toban maroodi maroodigii ugu weynaana isaga ayaa saarnaa Abraha iyo ciidankiisii waxay soo socdaanba markay Makka ku soo dhow yihiin ayey geel Cabdimudhalib lahaa qabsadeen markaasaa Cabdimudhalib ergo ugu tegey isagoo doonaya in geeliisii loo soo daayo Abraha wuxuu yiri "kacbadiinnii ayaan duminayaa adna geel baad dooneysaa!" Cabdimudhalib wuxuu ugu jawaabey "geela anigaa leh kacbadana Rabbi baa leh isagaan kaa difaacanaya" wuxu markaa Abraha yiri "haddii aydan ila dagaallamaynin Makka isaga baxa" qureyshna sidii ayey yeeshay geeliina waa loo sii daayey Cabdimudhalib Ka dib markuu Abraha soo gaaray togga Xasar ee Musdalifa iyo Mina u dhexeeya ayaa maroodigii istaagey oo diiday inuu u dhaqaaqo dhinicii kacbada marka dhinaca kale loo jeediyana waa ordayey Xaaladdu markey muddo sidaa ahayd ayaa Ilaahay markii dambe u soo diray shimbiro mid walba waddo saddex dhagax oo ay ku kala waddo afka iyo labada lugood Ninkii uu dhagaxaasi ku dhacana wuu googo'ayey oo wuu dhimanayey Dhagaxaantii dadkii dhammantood kuma wada dhicin ee waxay ku dhacday intuu Rabbi u qaddaray intii kalena waa carareen iyagoo isjiiraya Ninkii Abraha ahaa isagoo naf xumi ku jirto ayuu tegey Sanca oo uu ku dhintay Qureysh oo markii ciidanku yimid buuraha ku kala carartay markeey Abraha iyo ciidankiisii waxa qabsaday arkeen ayey guryohoodii ku soo laabteen Qisadan waxaa ka warrantay suuratul-Fiil waxayna dhacday sannadkii uu Rasuulku SCW dhashay waxaana loo bixiyay sannadkaas; sannadkii maroodiga Caamul fiil Casharka 3aad ee Kitaabka Siirada Nebiga Muhammed saas QODIDDII SAMSAMKA IYO NADARKII ABDI MUDHALIB Maalin ayaa Cabdimudhalib oo hurda manaam loogu yimid lana amray inuu faago ceelka samsamka oo muddo hore duugmay meel uu ahaana aan la garanayn Manaamkii ayuu ku weydiiyey meeshuu ceelku ahaa waana loo sheegay Goortuu hurdadii kxkvkldlka kacay ayuu meeshii tegey isaga oo uu la socdo wiilkiisii Xaarith oo uu markaas carruur ka qabay wuuna qoday Markii ceelkii la helay ayaa qureysh kula doodday oo tiri "Cabdimudhalibow waa ceelkii aabahayo Ismaaciil waxaana ku leenahay xaq ee aan kula wadaagsano" Hase yeeshee Cabdimudhalib wuu ka diidey arrinkaa oo wuxuu yiri "mayeelayo arrinkaan aniga ayaa la igu khaas yeelay" Muddo markii la dooday oo arrinkii lagu kala bixi waayey ayaa la goaansaday in loo xukun tago habar wax sheegsheegta Habartii ayaa la wada aaday Goortii meel cidla ah oo dhexe la marayo ayaa Cabdimudhalib iyo nimankii jifadiisa ahaa ee reer Cabdimanaf biyihii ka goeen markaasey raggii kale ee qureysh oo la socday weyddiisteen hase ahaatee wey u diideen iyagoo ka baqaya in ay dhammaantood oon u wada dhintaan Cabdimudhalib markuu arkay xaaladdu meeshay marayso iyo inay halis ku jiraan meesha ay marayaanna ay tahay saxaraa wax ka dhowna uusan jirin ayuu ku yiri raggii jifadiisa ahaa "nin walba qabrigiisa ha qoto hana dul fariisto hadba kii dhintana waa aasaynaa" Sidii ayey yeeleen laakiin markay muddo joogeen ayaa Cabdimudhalib yiri "ma wanaagsana inaan meeshan iska fadhino ee aan soconno" Markuu hashi yy eel somaaaliii eees muuyy faacil deee aaaprendeeeer soooloo baasta coon aaalargaar las vocaaales asiii cooomprendeeen?? isii fuulay oo ay dhaqaaqday ayaa biyo ka soo burqadeen meeshay lugta ka qaadday biyihii ayuu cabbay dhammaan raggii qureysh ee la socdeyna wuu ugu yeeray Markay kulligood cabbeen weelashiina ka buuxsadeen ayey Cabdimudhalib ku yiraahdeen" Ilaah baan ku dhaarannaye arrinkii waa laguu xukumay dib dambana Samsamka kugula doodi mayno Ilaahii meeshaan saxaraha ah biyaha kaa siiyey yaa Samsamkana ku siiyey ee u noqo waraabbintaadii waxba habar u tegi maynee" Markaa ayuuu Cabdimudhalib wuxuu ku nadray in haddii Ilaahay toban wiil siiyo oo ay wada hona qaadaan uu midkod Kacbada agteeda Alle darti ugu gowraco halkaas ayaa markaas dib looga soo laabtay meeshii markii hore loo socday Cabdimudhalib markii Ilaahay tobankii wiil siiyey oo ay wada hanaaqaadeen ayuu isugu yeeray oo u sheegay nadarkiisii markay ku wada raalli noqdeenna sanamkii Huda ahaa ayuu ag geeyey una qori tuuray tobankoodii markaasaa waxaa soo baxay qorigii Cabdullaahi oo ahaa wiilkii uu carruurtiisa ugu jeclaa Cabdimudhalib middi ayuu soo qaatey wiilkiina gacanta ayuu soo qabsaday oo kacbada dhinaceeda la aaday si uu u gowraco hase yeeshee qureysh ayaa wiilkii ku dhegtay oo u diiday inuu gowraco siiba abtiyaashiis reer bani makhsuum Cabdimudhalib wuxuu yiri sidee baan nadarkaygii yeelayaa markaasay kula taliyeen inuu aado habar wax sheegta Habartii markuu u tegey ayey ku tidhi "magtiinnu waa meeqa?" markaasuu ugu jawaabay "toban halaad" ka dib ayey tidhi "toban halaad iyo isaga u qori tuur haddii ay tobanka halaad soo baxaan gowrac hadduu isagu soo baxana geelii kordhi oo toban kale ku dar Ka dib sidaa geela u kordhi oo hadba toban ku dar ilaa uu geelu soo baxo oo Rabbigiis ka raalli noqdo" Cabdimudhalib waa soo laabtay wuxuuna u qori tuuray toban halaad iyo wiilkii hase yeeshee waxaa qorituurkii ku dhacay Cabdullaahi ka dib geelii ayuu hadba toban ku darayey qorituurkuna ku dhacayeye Cabdullaahi illaa uu gaadhsiiyey boqol geel ah oo qori tuurkiina ku dhacay geelii Ka dib Cabdmudhalib wuxuu gowracay boqolkii geela ahaa Markaa wixii ka dambeeyey magtii qureysheed ee tobanka geelo ah ahayd waxaa noqotay boqol geel ah islaamkuna markuu yimid boqolkii ayuu u sugay oo uddaayey Rasuulka SCW wuxuu yiri "Anigu waxaan ahay ina labo gowrac" oo uu ula jeedo nebi Ismaaciil iyo aabbihiis Cabdullaahi Waxaa aan qisadaan iyo kuwa la midka ahba ka fahmeynaa sida qureyshu ahaayeen dad diin lahaa hase ahaatee shirki iyo inxiraaf galay arrimo badanna waxay ku dhaameen dad badan oo maanta islaamka u nasab sheeganaya Arrimahaas oo aannaan halkan ku koobi karin oo u baahan in iyaga kaliya qoraal ama baaritaan laga sameeyo waxaa tusaale inoogu filan sida markay dhib ku timaaddo ay Ilaahay keliya u baryi jireen ama siday ballanta u ilaalin jireen ammaanadana u xifdin jireen beentana uga xishoon jireen nadarkana u oofin jireen Waxaana xaqiiqa ah in dad badan oo maanta islaamnimo sheegnaya aanan arrimahaas oo dhan laga wada helaynin aysanna nadar oofintiis u gowracayn ilmohooda ama boqol geel ah Cabdullaahi oo sidaan soo sheegnayba ahaa nebiga aabbihiis waxaa hooyadiis la odhan jirey Faadumo bintu Caaid binu Cimraan binu Makhsuum Cabdullaahi wuxuu guursaday Aamino bintu Wahab binu Cabdimanaaf binu Suhra bin Kilaab waxayna isku dhisteen magaalada Makka muddo yar ka dibna Aamino oo uur leh ayaa Cabdullaahi arrin u baxay oo aadey Madiina halkaas oo uu ku geeriyoodey Dadiisu waxay markaas ahayd 25 sano CASHIRKA 5 EE QISADA NABI MOHAMMED SALLALAHU CALAYHI WASALLAM QISADII BAXIIRA Markuu Rasuulka SCW 12 sano jirey ayaa adeerkiis Abii-dhaalib iyo rag kale oo qureysh ka mid ah ay safar ugu kicitimeen dhinaca Shaam wuxuu markaa Rasuulku scw ka codsadey adeerkiis inuu raaco adeerkiisna waa uu ka yeelay Dabadeed ma rkuu safarkii baxay waxaa uu sii maray meel la yiraahdo Busra oo ay safarrada qureysheed ee Shaam u socda sii mari jireen uuna degganaa nin raahib suufi ahaa oo Baxiira la oran jiray heystayna diinta masiixiga cilmina u lahaa waxyaalihii uu ilaahay ku sheegay Tawreet iyo Injiil Ninkaas raahibka ah safarrada qureysheed waa ag mari jireen danna kama geli jirin; laakiin maanta waxaa uu arkay calaamooyin ku saabsan wiilkan yar oo safarka la socda calaamooyinkaas oo kutubtii hore lagu sheegay markaas ayuu ninkii martiqaad u sameeyey safarkii oo dhan Waa ay la yaabeen waxayna yiraahdeen "weligayo waannu ku ag mari jirney martiqaadna nooma aadan samyn jirin ee maanta maxaa jira?" wuxuu ku yiri waa sax laakiin marti baad tihiine imaada Markii ay u yimaadeen wuxuu yiri "Ma cid baad ka soo tagteen?" waxay ku jawaabeen yar ayaannu rarkii uga soo tagnay Baxiira ujeeddadiisu waxay ay ahayd wiilka yar markaasu ku yiri "u yeera gabanka" Markii la qadeeyey ayuu Baxiira suaal weyddiiyey Abii-dhaalib oo uu ku yiri "wiilkan mxaad u tahay"? wuxuuna ugu jawaabey "Aabbe ayaan u ahay" Baxiira waxa uu yiri "suurogal maaha in wiilkan aabbihiis nool yahay ee maxaad u tahNous sommes tous tellement ennuyeux nous fumaríamos une cigarette de marijuana puis nous irions à la luneay?" Abii-dhaalib waxaa uu yiri "Adeer baan u ahay" intaa ka dib Baxiira wiilkii ayuu gees ula baxay wuxuuna weyddiiyey suaalo ugu dambeyntiina wuxuu ka arkay khaatumkii nebinimda oo nabiga scw garbihiisa dhexdooda ku yaalley Baxiira wuxuu ku yiri Abii-dhaalib "wiilkani arrin weyn ayuu yeelan doonaa waxa aan anigu ka fahmeyna haddey nimanka yahuudda ihi ka fahmaan waa ay dilayaan ee ku celi magaaladiisii kana ilaali yahuudda" Abii-dhaalib markii uu alaabtiisii soo gateyba si degdeg ah ayuu ugu soo rogmaday Makka Markaas ka dib waxaa uu Rasuulku SCW Makka ka baxay hal mar oo kale illaa hijrada laga gaarey Rasuulka SCW markuu soo barbaaray waxa uu bilaabey inuu buuraha Makka ariga ku ilaaliyo Casharka 6aad ee Kitaabka Siirada Nebiga Muhammed SCW GUURKII KHADIIJA Markuu Rasuulka SCW 25 sano gaaray wuxuu guursaday Khaddiija bintu Khuweydlad Khaddiijo waxay ahayd qof maalqabeen ah quruxna leh oo ka sheegganayd haweenkii qureysheed waxayna dadeedu ahayd markaas 40 sano Ka hor waxay soo guursatay nin ay laba carruur ah u soo dhashay Khaddiijo maalkeeda ayay hadba qof u dhiibi jirtey si uu ugu tijaareeyo waxayna wax ka siin jirtey faaiidada Waxay maqashay Maxammed binu Cabdullahi scw runtiisa dabeecaddiisa wanaagsan iyo ammaanadiisa oo Makka oo dhan caan ka ahayd oo loogu magac daray loona bixiyey Maxammed Aammiin Markaas ayey u yeertay Nabiga SCW una soo badhigtay inuu xoolaheeda maanta u tijaaro geeyo Rasuulka SCW waa uu ka yeelay oo tijaaradii ayuu qaaday waxayna ku dartay wiil u joogey oo la yiraahdo Maysara Nabiga SCW iyo Maysara waxay xoolihii u qaadeen Shaam halkaas oo uu Nebiga SCW ku soo iibiyey xoolihii uu kexeeyey isla markaasna wuxuu soo gaday wixii Makka looga baahnaa Faa'iido aad u badan ayuu Nebiga SCW Khaddiijo u soo hooyey taasoo u keentay kalsooni dheeraad ah iyo in ay aragtay ammaanadii iyo akhlaaqdii Rasuulka SCW Maysara wuxuu u sheegay Khaddiijo waxyaabo mucjiso ah oo uu Nebiga SCW ku arkay sidaa daraadeed Khaddiijo markay ka aragtay Nebiga SCW arrimahaas iyo waxa la midka ah waxay Rasuulka SCW u soo bandhigtay iney is guursadaan Rasuulka SCW wuxuu la soo tashaday adeerradii wayna ka aqbaleen weyna u dooneen oo labadii eheyl ayaa isku yimid halkaas ayaana Rasuulka SCW loogu meheriyey Khaddiijo Khaddiijo oo uu Nebiga SCW qabay ilaa uu 50 sano dhaafay waxay Nebiga SCW u dhashay carruurtiisa oo dhan marka laga reebo Ibraahim oo ay dhashay Maariyatul Qibdhiya Waxayna Nabiga carruurtiisu ahaayeen saddex wiil oo la kala oren jirey Ibrahim Qaasim iyo Cabdullaahi oo la oran jirey Dhayib iyo Daahir iyo afar gabdhood oo la kala oran jirey Seynab Ruqiyo Ummu-khalthum iyo Fadumo Saddexda wiil wey saqiireen hase yeeshee gabdhihii way hanaqaadeen oo islaamka ayey la kulmeen weyna wada islaameen Gabdhaha waxaa loo kala guursaday sidatan Seynab waxaa guursaday Abil Caas; Ruqiya iyo Ummu-kalthum waxaa kala guursaday laba wiil oo Abii lahab oo Nebiga SCW adeerkiis ahaa uu dhalay Ninkaas oo Rasuulka SCW aad u dhibay caqabadna ku noqday dadkii iney islaamka qaataan ayaa markay soo degtay suuratu lahab wuxuu Abii lahab u yeedhay labadiisii wiil wuxuuna ku yiri "u fura Maxammed labadiisa gabdhood" wayna fureen ka dibna waxaa labadii gabdhood iska daba guursaday Cismaan binu Cafaan oo ay labadiiba k dhinteen; Faadumo waxaa iyada guursaday Cali bin Abii Dhaalib oo ahaa Nabiga scw ina adeerkiis Nebiga SCW carruurtiisa oo dhan way ka wada hor dhinteen Faadumo oo lix bilood ka dambeysey maahane waxaana carruurtiisa ugu waynaa Qaasim waxaa ku xigtay Seynab waxaa ku xigtay Ruqiya waxaa ku xigtay Umu-kalthum waxaa ku xigay cabdullaahi oo ugu yaraa bah khadiija Rasuulka scw carruurtiisu waxa ay dhasheen Naginimada ka hor Cabdullaahi iyo Ibraahim maahane Cabdullaahi waa la isku khilaafaa in uu nabinimada ka hor dhashay iyo in uu ka dib dhashay waxaase loo badan yahay in uu Nabinimada kadib dhashay Ibraahim isagu wuxuu ku dhashay madiina sannadkii 8aad ee hijriga waxaana dhashay maariyatul qibdhiya saan soo tilmaanayba Casharka 7aad ee Kitaabka Siirada Nebiga Muhammed SCW DHISITAANKII KACBADA Sida la sheego waxaa la yidhaahdaa kacbada waxaa dhisay malaaig ama Nebi Aadam laakiin Quraanka iyo axaaddiista midna kama hadlin arrinkaas sidaa darteed waxaa xaqiiqo ah oo Qur'aanka iyo axaaaddiistuba sheegeen in Nabi Ibraahiim iyo wiilkiisa Nabi Ismaaciil ay dhiseen Waqtigii qureysheed Nebiga oo 35 sano jira ah ayey qureysh waxay dheheen kacbadii maaddaama ay duugowday waa in aan dhisnaa oo aan maal u ururinaa waxayna isku dhaarsadeen in aysan kacbada ku dhisin illaa wax xalaal ah maahane iyo in aysan gelin naag saaniyad ah xoolaheeda iyo xoolo Riba ah iyo wax qof bani aadam ah laga dulmiyey Nimankii qureysheed markii ay kacbada dhisaayeen waxaa ka go'ay xoolihii xalaasha ahaa ee ay haysteen sidaa daraaddeed waa ay ka soo soka mariyeen kacbada dhismihii Nabi Ibraahim labada tiir ee Shaam xigay Markii ay dhismihii dhammeeyeen ayey isku khilaafeen ciddii xajarul-aswadka booskiisii dhigi lahayd maxaa yeelay qabiil walba wuxuu rabay inuu isagu magaca qaato Markuu arrinku qir iyo qir daadhey ayey waxay goaansadeen qofka ugu horreeya ee albaabkaas ka soo galaa inuu kala saaro Nasiib wanaag qofkii ugu horreeyey ee albaabkii ka soo glay wuxuu noqday Nabiga SCW markaas bay ku farxeen oo waxay dheheen waa Maxed Aammiin kulligayo raalli baan ka nahay Arrinkii bay Nagiba SCW u sheegeen markaas buu wuxu yir "ii keena go" markii goii loo keenay buu yiri "qabiil walba nin ha keeno" markii qabiil kasta nin keenay ayuu dhagaxii goii ku dhex riday nin walbana uu dhinac qabtay markii meeshii la gaarsiyeyna intuu kor u qaaday ayuu saaray Arrintaan oo kale meelaha ay qureyshtu ku dhaantey dad badan oo maanta islaam u nasab sheeganaya maxaa yeelay qureyshi waxay garatay in cibaadada Alle iyo beytkiisa aan lagu dhisin xoolo xaaraam ah laakiin in badan oo muslimiin ahi waxaa laga yaabaa ineysan taas fahmin oo cibaadada ilaahay ay xaaraam u adeegsadaan wax badan oo khayr ahna ay xaaraam geliyaan sida masaajiddada iwm Sidoo kale Ilaah way rumeysnaayeen sida marka la yidhaahdo yaa abuuray cirka iyo dhulka idinkana yaa idin irsaaqa roobkana yaa keena waxay dhihi jireen "Allaah" Asnaamtana waa ay ogaayeen in aysan Ilaahyo ahayn laakiin waxay u sameeyeen suurado dad wanwanaagsan sida Nabi Ibraahiim iyo Nabi Ismaciil waxayna dhihi jireen Ilaah baannu ugu dhowaaneynaa sida maantaba dadka u yidhaahdaan awliyada Ilaah baannu ugu dhawaaneynaa Sidoo kale markay ku safraan badda oo dhibi ku timaaddo Ilaahay ayey baryi jireen laakiin maanta dad muslimiin sheeganaya ayaa hadday dhibi ku timaaddo awliyada keliya baryaya ama Ilaah iyo awliyada amaba Ilaah iyo Nabiga SCW asc WAAJIBNIMADA SOOMIDDA BISHA RAMADAAN FADLIGEEDA IYO ARRIMO KU SAABSAN Allaah Subxaanahu Watacaala wuxuu yiri Kuwa xaqa ruyeeyoow waxaa laydinku waajibiyay Soonka sidii loogu waajibiyey kuwii idinka horreeyey si aad u dhawrsataan aad xumaha ka joogtaan" Suurada al-BaqrahAayada 183 Waxa kale oo Allaah SWT yiri "Waa Maalmo tirsan ee ruuxii idinka mid ah oo buka ama Safar ah waxaa korkiisa ah ayaamo kale soonkood kuwa uu dhibina waxay bixin Miskiin ruuxii badsada Khayrkana saasaa u fiican inaad Soontaan yaana idiin khayrbadan hadaad tihiin kuwo wax og" Suurada al-BaqrahAayada184 " Waa bisha Soon ee la soo dajiyey dhexdiisa Qur'aanka isagoo hanuun Dadka u ah iyo caddayn hanuun iyo kala bixin xaqa iyo baadilka ee ruuxii jooga nagi ha Soomo ruuxiise buka ama Safar ah waxaa saran maalmo kale wuxuu idinla dooni Alle fudayd ee idin lama doonayo culays waana inaad dhamaystirtaan tirada waynaysaanna Allaah wuxuu idinku hanuuniyey waxaadna u dhawdihiin ood mudan tihiin inaad mahadisaan Allaah" Suurada al-BaqrahAayada 185 1214 Abuu Hureyra AKR wuxuu yirir Nebigu صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ wuxuu yiri Allaah kor ahaaye wuxuu yiri aadanuhu camalladiisa kale oo idil isagaa leh soonkiisa ma’ahee kaasi anigaa leh oo anigaa abaalkiisa gudi doona Soonku waa gaashaan la isaga gudbo xumaan falidda iyo Naarta Sidaa awgeed markii uu midkiin sooman yahay waa inuu iska hayaa oo ka joogaa af xumo oo ka fogaadaa laqwi ku hadlid iyo hadal xun uu qof dhaafsado Haddii uu qof la diriro ama caayana ha yiraahdo anigu waan soomanahay ‘ Waa igu Alle ay nafta Muxammad ku jirto Gacantiisa neefta afka qofka soomman Alle agti waa ka udgoon tahay miskiga caraftiisa’ Qofka soommani wuxuu la kulmaa laba farxadood tan hore waa farxaa markii uu afuraayo tan labaadna waa uu ku farxi doonaa ajarka soonkiisa markii uu la kulmo Rabbigiis Allaah Bukhaari iyo Muslim Tani waa Werintii Bukhaari Werin kale oo Bukhaari baa waxay intaa raacineysaa Alle wuxuu yiri ‘ qofka soommani wuxuu uga tagaa cunid cabbid iyo hawoodkiisaba aniga Allaah dartey marka anigaa soonka iska leh aniga baana ka abaal gudi doona Camallada kale ee wanaagsan ee la falaa bisha Rammadaan ama bilaha kale halkii ajar waa la toban laabaa Werinta Imaam Muslim waxay leedahay Qofka camalladiisa wanaagsan waa loo laalaaba wax badan oo halkii samaan waa toban lab ilaa toddoba boqol lab Alle kor ahaaye wuxuu yiri ‘Laakiinse kuma jiro soonka maxaa yeelay waa cibaado ii barax tiran oo loo falaa dartey macnaha waa ma laha xad abaal gudka iyo ajarka soonka Aniga Keliya baa ka abaal gudi doona Qofka soomman wuxuu uga tagaa cunid cabid iyo hawood dartey Aniga Allaah Qofka soommani waxaa u sugnaaday laba farxadood midda hore waa farxad markii uu afurayo midda labaadna waa farxad kale markii uu la kulmo Rabbigiis Allaah Neefta afkiisuna ka udgoon Aragtida Alle udgoonka miskiga’ Muslim 1215 Abuu Hureyra AKR wuxuu yiri Nebigu صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ wuxuu yiri ‘Qofkii u bixiya laba joogood ee wax uun ah Alle dartii waxaa looga yeeri doonaa iridaha Jannada Addonkii Alloow albaab kan baa kuu roon Qofkii reero salaadeed ahaa waxaa looga yeeri doonaa irridka Salaadda qolooyinkaa ugu heeganaa Jihaadka dar Alle waxaa looga yeeri doonaa irridka Jihaadka qofkii reera soon ahaana waxaa looga yeeri doonaa irridka Rayaan harraad baxa qofkii reero sadaqo ahaana waxaa looga yeeri doonaa inuu ka galo Jannada irridka Sadaqada Abuu Bakar AKR wuxuu yiri Rasuul Alloow kugu furtay aabbahay iyo hooyadeeye qofkii irridahaas looga yeeraayo ma jiraan wax lama huraan ah oo laga rabo qof irridahaas oo dhan looga wada yeedhaayo ma jiraa? Nebigu SCW wuxuu ku jawaabay Waa jiraa waxaana rajeynayaa inaad adiga Abuubakari ahaan doonto mid ka mida ‘ Bukhaari iyo Muslim 1216 Sahal bin Sacad AKR wuxuu yiri ‘ Nebigu صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ wuxuu yiri ‘ Waxaa jira Jannada gudaheeda irrid la yiraahdo Ar-Rayaan oo ehlu soonkii oo keliya geli doonaan Maalinta Qiyaame qof kalena uusan ka gelin; waxaa la oran doonaa ‘ Meeye ehlu soonkii? Waa soo kici doonaan cidina ma geli doonto iyaga moomaahee Markii ay galaan irridkaa waa la xiri doonaa cid kalena ma geli doonto iyaga dabadood Bukhaari iyo Muslim 1217 Abuu Saciid al-Khudri AKR wuxuu yiri Nebigu صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ wuxuu yiri ‘ Qofka Muslimka ahi markii uu u soomo hal maalin dar Alle Alle wuxuu ka fogeeyaa Naarta masaafo toddobaatan sano loo socdo Bukhaari iyo Muslim 1218 Abuu Hureyrah AKR wuxuu yiri ‘ Nebigu صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ wuxuu yiri ‘ Qofkii u sooma bisha Ramadaan iimaan qab iyo ajar dalab waa laga dhaafi doonaa dembiyadii horey uga dhacay aan ka baa’irta aheyn Bukhaari iyo Muslim 1219 Abuu Hureyrah AKR wuxuu yiri ‘ Nebigu صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ wuxuu yiri ‘ Markii ay bisha Ramadaan soo gasho iridaha Jannada waa la furaa iridaha Naartana waa la xiraa Shayddaammadana waa la xiraa Bukhaari iyo Muslim 1220 Abuu Hureyrah AKR wuxuu yiri ‘ Nebigu صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ wuxuu yiri ‘ Ku sooma aragtida bil dhalatay ee Ramadaan oo ku afura aragtida bisha Shawaal soon fur haddii bila qaris ay noqotana buuxiya soddonka Shacbaan Soon dheere Bukhaari iyo Muslim Werin kale oo Imaam Muslim werinaayo waxay intaa ku dareysaa Sidaa si la mid ah haddii bil qaris ay nqoto daruuro awgeed dhamaadka bisha Ramadaan markaa buuciya soonka soon qaad 30 maalmood Isniin waa maalin usbuuceed waxeyna u dhaxaysaa Axadda iyo Talaadada Isniin waa maalinta sadexaad ee isbuuca Islaam ahaan waana maalinta koowaad ee isbuuca marka laga fiiro istandharka ISO 8601 waxay badanaa tahay maalinta wadama gaalada shaqada laga bilaabo luqada Ingiriiska waxaa lagu yiraahdaa Monday mida Finnishakana Maanantai Nederlanka Holandees Maandag Todobada maalin ee Todaboodka Sabti Axad Isniin Talaado Arbaco Khamiis Jimco daahir cali waa ninka dunida ugu caansan xaga jacaylka ama habwanaaga loola dhaqmo dumarka loola dhaqmo hadaba kabogasho wacan sheekooyikiisana waxaan idiinsoo gudbi doonaa asbuuca soosocda isha allaah Jamhuuriyadda federaalka ee jarmalka ama Jarmalka waa wadan u dhisan dhinaca federaalka waxoona ka koobanyahay 16 GobolWadankaan waxoo ku yaalaa Bartamaha qaarada Yurub waxoona xad la wadaagaa wadamada Faransiska Denmark Luksemburg BeljimHollandswitzerland AustriyaJamhuuriyadda Czech iyo Boland Magaalo madaxda wadanka waa Berlinwadanka jarmalka markiisa hore woo kala qeebsanaa waxeena isku keentiisa ee dhamaatay 1871dii dagaaladii aduunka kii labaad ayaa wadanka jarmalka la kala qeebiyay ka bilaabato 1949kii ilaa 1990kii waa markii oo wadanka mar kale midoobay Jarmalka waxoo leeyahay Taariikhda ugu dheer ee qaarada YurubWadanka jarmalka waxaa degen dad gaaraayo ilaa 83miliyan oo qof waa wadanka ugu dadka tirada badan qaarada Yurub waana wadanka Ugu dhaqaalaha xoogan qaarada Yurub Dhaqaalaha jarmalka waa dhaqaalaha sadaxaad oo ugu weyn aduunka waxoo ku xigaa mareykanka iyo Jabaan Wadankaan waa wadanka ugu dhoofiska badan matoorka qaarada yurub Taariikh Wadanka Jarmalka waa wadanka ugu taariikhda dheer Yurub waxaana laga helay dadkii horay u degenaan jiray raadkoodii 700000 oo sano kahor Dadkii biniaadanka hadda jiro ka xooganaa oo la dhihi jiray Neanderthal intii eesan isku bedelin biniaadanka hadda jiro 40000 oo sano ka hor waxee ku noolaan jireen wadanka Jarmalka Juqraafi ahaan Juqraafi ahaan wadanka Jarmalka waxa uu kuyaalaa Bartamaha iyo Galbeedka Qaarada Yurub waxa uuna xuduud la leeyahay wadanka Denmark dhanka waqooyi Boland iyo Jamhuuriyada Jeeg dhanka Bari Austriya iyo Iswisarland dhanka koonfureed Faransiiska iyo Luksemburg dhanka Koonfur Galbeed Beljim iyo Holland dhanka Waqooyi Galbeed Jumada al-thani waa bisha shanad ee Sano dayax ama Hijriyad Maalintiris ama KalandarHILAADTUS-KA waxaa loo yaqaanaa jadwalka taariikhda kaasoo ay ku qoran yihiin Sanad Shimil-kaka bilaha usbuuc Todobaadkayada iyo maalmaha Waxaan jeclaan lahaa in aan soo gudbiyo erayga ugu haboon tarjumidda af Somaliga waana "Maalin tiris" W Q Abdulrahman Shiinka Kuwayt ama Dowladda Kuwayt Af-Carabi دولة الكوي waa wadan yar oo ku yaala Bariga Dhexe dhinaca Gacanka Faarsiga Kuwayt waxee xuduud la leedahay wadamada Ciraaq iyo Sacuudi carabiya Wadankaan waa wadan aad u taajirsan oo saliid aad u badan lehbedka uu wadankani ku fadhiyaa waa 17818 km2 dadka kunooli waxa ay gadhayaan 3 milyan oo qof waa xubin kamida Jaamacada Carabta waxa kale oo kuwayt ay kamidtahay aasaasayaashii Golaha Iskaashiga gcanka waxa kale oo ay katirsantahay Ururka Islamka iyo Qaramada Midoobay kuwayt waa mid kamida wadamada saliida soo saara ee ku bahoobay ururka OPEC Calanka Dhaw Magaalada kuwayt waxa la aasaasay sanadkii 1613 waxa ay ahayd goob aganacsi oo aad u wayn wadankana waxa loogu magacdaray Magaalda Kuwayd ee caasimada ah Calanka kuwayt waxa markii ugu horaysay sare loo taagay 24-11-1961 kadib markii uu mudo isbed bedelayay oo marba nooc laga dhigayay ayaa sanadii 1961 lasameeyay calankan hada ay kuwayd caanka kutahay Taariikhdii hore Maalin Maalin ingiriis Day waa cabir ka mid ah halbeega wakhtiga oo ah wakhtiga ileyska qoraxdu dul joogo oogada sare ee Dhulka Sidoo kale marka la fiirinayo kalandarka maalmaha Maalin waxaa loo yaqaanaa 24 saacadood taas oo lagu xisaabinayo wakhtiga habeenkii Kalandarka Islaamka maalintiisa waxay bilaabataa Qorax soo bax iyada oona dhamaata marka ay qoraxdu dhacdo dhanka sanadka miilladigana maalinta ay isbedesho habeen barkii Sanadka miilaadiga bishiisa sedexaad waxayna u dhaxaysaa bilaha Febraayo iyo Abriil Bisha Maarso waxay ka koobantahay 31 maalmood waxaana loo soo gaabiyaa Mar Waa mid ka mid ah dadka ugu cad cad madaxda dalalka islaamka ee casrigaan waana mid ka mid ah dadka ugu magaca dheer ummadda muslimiinta dhexdooda waa hormariyaha dhanka dhaqaale Wax barasho Technology ee dalka Malasiya dadiisu iminka waa 82 sano jir Waa raiisul wasaaarihii Malaysiya intii u dhexeysey 1981 ilaa 2003 Dadka ayaa waxay ku tiriyaan inuu yahay ninka da'yartii dalkiisa intii wax baranaysay u kala diray dalalka Maraykanka Ingriiska iyo dalal kale ee caalamka si ay uga soo shidaal qaadaan dhanka wax barshada isla markana ay dalka ku soo celiyaan waxii ay soo barteen sidaa ayay ku gaareen hormarka ay maanta ku taamayaan reer Malaysia Dadka muslimiinta qaar badan oo ka mid ah ayaa waxay ku fakaraan in ay helaan madax wayne ama raisul wasaare isaga la mid ah maadaama uu dalkiisa ka gaaray guulo waa waynwaa ninka aan saaxiib quwadeed Military la lehayn Dawladdaha reer galbeedka ee inta badan iminka caalamka islaamka madaxda ka talisa ay xiriirka la lee yihiinwax uu yiraahdaa haddii aan ka dalbano taageero ciidan ama mid dhaqaale iyaga ayaad hoos imaan oo waxa ay ku amraan ayaad samayn ma doonayo sidaa waxaan rabaa shacabka dalkayga waxa ay raali igaga yihiin Wax uu aamin san yahay in dhibka dunida Islaamka iminka ka taagan ay masuul ka yihiin Bush iyo Blair iyo inta raacsan waxaana uu ku baaqay marar badan in maxkamad caalami ah la soo hor taago ragaasi waa sida uu sheegay Waa kuma Tun Dr Maathir Bin Mohamed Tun Dr Mahathir Bin Maxamed waxaa uu dhashay 20 December 1925 waxaana uu ku dhashay Alor Setar oo ah magaalo madaxda gobolka Kedah oo dhacda dhinaca waqooyiga dalka Malaysiawaxaa uu dhameeyay waxbarashada Dugsiga sare sanadkii 1947 waxana uu sidoo kale wax ka soo bartay machadka Edward VII College ee dhanka daawada oo ku yaala Singaporemarkii uu soo dhameeyay wax barashadiisaayaa waxaa uu ku soo biiray Dawladda shaqaalaheeda dhanka caafimadaadkawaxaana uu shaqadaasi joojiyay sanadkii 1957 Dr Mahathir sanadkii 1944 ayaa waxaa uu xubin ka noqday Ururka Midowa malasiya ee wadaniga ah United Malays National Organisation UMNO sanadkii 1964 ayaa waxaa uu ka mid noqday baarlaamka Dawladda Malashiya Markii la arkay in Dr Mahathir uu yahay nin aad u danayo wax barashada ayaa sanadkii 1968 laga dhigay gudoomiyaha sare ee gudiga wax barashadasanadkii 1972 ayaa waxaa uu xubin ka noqday jaamacda Maxkamada iyo waliba jaamacada Malayasanadkii 1974 ayaa waxaa uu noqday gudoomiyaha jaamacada gudigeeda Sanadkii 1976 ayaa waxaa loo magacaabay inuu noqdo Ra'isul wasaare ku xigaynka dalka isla markaa ah wasiirka wax barashada 16 July sanadkii 1981 ayaa waxaa uu noqday Dr Mahathir Bin Muxammed Raisuul wasaarihii afaraad ee dalka Malaysia Sanadihii 1997 1998 ayaa waxaa uu sameeyay Dr Mahathir Badhiga caalamiga ah ee gargaarka dalka Malasiya kaas oo tusaale fiican u noqday horukaca dhaqaale ee dalka Malaysia Oct 31 2003 ayaa waxaa talada dalka Malaysia ka dagay Raiisul wasaarahii dalkaasi Dr Mahathir isagoo noqday ninkii 4 aad oo dalkaasi jagadaa ka soo qabta laakiisne gaarsiiyay hor mar ay dadkiisu ku naaloonayaan ilaa iyo maantadaan oo ay Daxay gacmeedka gaareenwaxaana uu dalkiisa ka dhigay dalka 17-aad ee dhaqaalaha caalamka ugu wayn Sidee buu ku gaaray dalka Malaysia hormarka dhaqaale ee uu maanta ku tiigsanayo ? Su'aashaasi iyo kuwa kaleba waxaa waraysi dheere ay la yeelatay Tv-ga Ajazeera sanadii 2006-da kaga jawaabayo Su'aal- Sida aad og tahay dunida carabta waxaa haysta mushkiladidinka waxaad lee dihiin khibrad iyo tijaabo ku saabsan dhanka dhaqaalaha iyo Siyaasadda sidee baa ay ku soorta gal noqotay arintaasi ? Mahathir waxaan u malayn in dhibka na haysta waxaa uu ka dhashay markii aan raaci waynay diinteena oo aan qayb qayb u dagaalayoo ay dadku diinta qofba sida ay la tahay u fasirtay sida qaar waa Suni qaar waa Shiicadacalaawiyiintasidaa owgeed ayaan waxaan waynay is cafintii iyadoo islaamku na farayo isa saamix ayaan dagaalay oo aan waynay nabadii haddii nabad la waayana waxaa la waayayaa hormarka arinta koowaad waa in aan helnaa degenaansho oo aanan is dagaalin dhulkeena Malaysia waxaa ka jirta kala duwanaan dhanka diimahadhiiga thaqaafadaiyo afka sidaa iyada oo ay tahay ayaan waxaan arinta koowaad ka dhignay in la helo daganaasho ku dhisan isa saamixitaanisla markaana aan wada qayb sano khayraadkeena iyo maamulkeena sidaa ayaa uu ku kobcay dhaqaalaha dalkeena Su'aal-Laakiin waxaa adag jawi ka madax banaan laaluush iyo is daba marin dhanka maamulka iyo dhanka dhaqaaleba waa maxay arinta aad uga takhalusteen arintaasi ? Mahathir- Waxaa muhiim ah la helo maamul fiican si looga hortago is daba marinta laalusha mida ugu muhiim san waa in la hor marariyaa maamulkamalasyia waxaan xadayn ku sameenay adag dhamaan howlaha tusaale ahaan haddii aad doonayso in aad iibsato dhul arimaha kugu waa jibka ah waa in la helo ogalaanshu iyadoo wakhti xadidan loo qoondeeyay dhamaan howsha haddii la ogaado in howshu si deg deg ah ku socoto ama si dhaqso ah lagu sameeyo waxaa la dareemayaa in ay meesha ku jirto laaluush iyo is daba marin waa ay adagtay in qaanuun oo kaliya looga taqaloso laaluusha iyo is daba marinta laakiin wadankeena Malaysia waxaan ka samaynay haayada la dagaalanka musuqa ANTI CORRUPTION ANGACY Su'aal-Qiyaastii dadka reer Malaysia ee tirade yar ee shiinaha ka soo jeeda sanadki 1970 waxay ahaayeen 95% dadka ugu dhaqaalaha badan dalkaasi halka ay dadka Malaya ay ahaayeen kuwa aad u hooseeyo maanta xaaladaasi xagee maraysaa? Kuala Lumpur caasimaada Malaysia Mahathir-xaalada dhaqaale ee dalka aad bay u fiican tahay iminka Shiinuhu waxay garawsadeen in la is caawiyo xiligii hore 1% ayaa waxaa dhaqaatiir ahaa dadka ree Malaya inta kale ee dhimana waxay ahyaana waxay ahayen Shiinaha iyo Hindinta99%laakiin iminka dadka reer Malaya ee ugu badan way soo siyaaday ilaa 40% dhanka dhakaatiirimada waxaan siinaa furada ugu badna dadka reer Malaya maxaa yeelay waxaan u sheegnay dadka kale ee tirade yar in haddii ay kaligood wax haystaan dhib imaanayo laakin haddii dhamaan wax la wada haysto oo la siman yahay in laga bad baadayo ku dirirka dhaqaale Su'aal-Intee le ay le eg tahay Miisaaniyada aad ku bixisaan dhanka wax barashada? Mahathir-Aad bay muhiim u tahay Aad bay muhiim u tahay Dawladdaan waxay ku bixisaa 25% wax barashada miisaaniyadeeda Su'aal-Qiimahaasi waa kan ugu sarayo dunida oo idil soo sidaa maahan ? Mahathir-haa waa qiyaas aad u sarayso waagii hore maanan lahayn jaamacad balse waxaan u dirnay dhalinyaradeena wax baranayso dunida oo idil meeshii jaamacad leh Su'aal-Sidee isugu xirtaan Siyaasadda diinta iyo Dawladda maadama dalku yahay dal diimo badan ka jiraan? Mahathir-kaniisadu waagii hore yurub waxay ahayd mid ay dowladu soo galiso maamulka laakiin marar ayaa ay iska hor imaan jireen oo dhib ka dhalin jirtay dhanka maamulka sidaa darteed ayay u kala saareen Siyaasadda iyo diintasidaa awogeed ayaa qaar ka mid ah muslimiintu waxay kala saareen Siyaasadda iyo diintaarintaasi maahan mid macquul ah maxaa yeelay islaamku waa mid balaaran waa dastuurka nolosha mana suurtagalayso in la kala saaro diinta iyo wax kale arinta ugu muhiimsan waa tan ku saabsan sidii aan uga faaiidaysan lahayn diinta islaamkalaakiin maahan in la leex leexiyo tafsiirka diinta islaamka Musatafe Atatoork waxaa uu malayn jiray in turkey ay tahay dowlad calaami ah oo aan diin shaqo ku lahayn sidaa darteed uu hor mar ka gaaro siyaada sida yurub oo kale waxaana uu u malayn jiray Ataroork in ay tahay diintu caqabada kaliya ee hor marka dalkiisa hor taagan' waraysigu mid aad u dheer buu ahaa waxaan ka soo qaaadanay oo kaliya intaas Sidee haddii aan Soomaali nahay ku gaari karnaa Hor marka uu tiigsaday dalka Malaysia ? buug la yiraahdo Nasharah Sharqul awast Middle East Review 1981 oo sanad kasta dalalka carabta falanqayn ku samayn jiray waagaasi ayaa sanadii 1981 daabacadiisii waxaa uu ku sheegay In soomaaliya ay gaari doonto 2012 horumar aad u baaxad wayn sida ay ku socotay marka loo eego xiligaasi balse iminka way mooqataa in aysan rajada buugaa uu moojiyay aysan hayn mid wax ka soo naasu cad yihiin maadaama dalka soomaaliya ay cad cad u kala jareen hogaamiyaal kooxeedyo tantiisa gaar ah ka door biday tan umada soomaaliyeed soo idil Xiligii dahabiga ahaa ee Soomaaliya soo maray waxay ahayd sanadii 1974 markii 25000 oo macalin ay ku dhaqaaqeen dhamaan gobolada dalka soomaaliya si dalka loola dagaalamo wax quris akhris la'aanta Soomaaliya waxaana loogu magac daray Ololihii Horumarinta reer Miyaga waxaana ka faaiidaystay dad aad u badan iyadoo ay socotay mudu sideed bilood waxaana arintaasi soorta galiyay eebe ha u naxariistee madax waynihii Soomaaliya Marxuum Maxamed Siyaad Barre dowladii Soomaaliya ayaa waxya ku bixisay miisaaniyad dhan 5225 Malyan oo shilin Soomaali ah Middle East Review 1981 ayaa waxaa uu sheegay in sanadii 1969 markii ay ardayda Soomaaliyeed dhameeyeen waa sida uu qoraye 54651 waxaana ay kur u sii keceen 1970 iyoo gaaray 285003 Balse buuga isagoo qoraalkiisa sii wada ayaa waxaa uu sheegay sanadii la daabacayay ee 1981 in ay dhamaayeen ardayda soomaaliyeed 400000 Sanadkii 1970 waxaa dugsi sare dalka oo idil ku yaalay sida aan ka soo xiganay buuga 10 dugsi sare oo ay Muqdisho 3 ku taalay halka Hargaysana 2 ku taalay 5ta kalana gobolada dalka ay ku kala yaaleen balse 1979 ayaa waxaa si deg deg ah kor ugu kacay dugsiyada sare ee soomaaliya waxayna gaareen 37 dugsi sare waxaa meesha aan joogu na geeyay waa dagaalada iyo dirirtii aan galay waxaana oo dhamaan xaartay aqoontii iyo aqoonyahanadiiTusaale Malaysia iyada ayaa dadkeeda in ay wax ka soo bartaan dibada ugu diir jirtay laakiin Soomaaliya kii wax yaqaanay ayaa intii uu yaqaanay wadamada reer galbeedka uga bariis raadsaday aqoonyahanada soomaaliyeed iyaga oo kaashanayo EEBE iyo diinta islaamka ku dhaqan keeda ayay ka saari karaan dhibka soomaaliya haysta bedelkii jaahiliin aan waligood qalin iyo buug qaadan ay qaribi lahaayeen dalkeena Diinta islaamka ayaa waxay na faraysaa in wax la barto iyadoo EEBE wayne quraanka uu ku daray soo rad la yiraado IQRA Akhir oo macaneheedu yahay barobarshada aqoonta diini iyo maadiba umada muslimiinta waa mid ku waajib ah maxaa yeelay qofku inta oo jaahil yahay isaga ayaa cadow isku ah marka laga tago dadka kale dhibka uu ku hayo Hormarku maahan mid si sahlan lagu gaari karotusaale ahaan dalkeena Soomaaliya waxaa aad ugu muhiim san in marka la doonayo in hormar lagu tiigsado waa in marka hore bulshadeena laga soo wada dhisaa dhanka aqoonta waxaan wada og nahay in dadka Soomaaliyeed qiyaastii inta badan ay yihiin dad wax dhagaysta oo kaliya waxa loo yaqaano Bowsi ama cilmi dhigeed anakoo halkaasi ka shidaal qaadaanayo waa in dadka marka hore lagu dhiiri galiyaa wax barashad iyo ahmiyada ay lee dahay waxaan u soo taagnaa dad soomaali ah oo Nairobi joogay oo tagay Dalka Maraykanka markii ay halkaasi tageen ayaa ay dadkii kale fahmi waayeen ee Maraykanka ahaa markaas ayay iyagoo talo siinayo dad kale oo ehelkooda ah waxay ku yiraadeen war luuqada iska soo dhisa Soomaalidu inta badan dalalka shisheeye waxay u aadaan sidii loo tabcan lahaa lacag oo kaliya balse maahan in taas oo kaliya in laga fakaro lacagta aad shaqayn 5 sano ama 10 sano hal maalin ayaa la dhici karaa laakiin aqoonta aad baranyso 1 sano ama 4 sano maahan mid laga dhici karo sidaa darteed waa in dadku isku howlaan dibada jooga in ay noqdaan sidii dadkii Reer Malasiya ee dibada inta ay wax ka soo barteen dalkoodii ku anfacay Waa diyaariyay Maxamed Cabdi Maxamed Bootaan Botaan1@hotmailcom 2141 13 Sebteembar 2008 UTC Malaysiya waa wadan ku yaalo koonfurta bari ee qaarada Aasiyawadankaan wuxuu xuduud la leeyahay wadamada Filibiin TaylandBarunaySingabuur iyo Indunisiya Caasimada wadanka waa Kuala LumburWadanka malaysiya waxaa degan dad gaaraayo ilaa 28250000 oo qofwaxa uuna u dhisanyahay dhinaca federaalkaMalaysiya waxaa degan ajaanib kala duwan waxaa u badan malaysiyaanka ama malaya oo 50% ah inta kale waa ajaanib iskuugu jirto hindi shiinees iyo kuwo kaleWadanka malaysiya markiisa hore wuxuu lahaan jiray magacyo badan mar waxaa la dhihi jiray wadanka jasiirada Malaysiya hadaneh waxaa loo bedelay malaya 1946dii marka oo wadanka midoobay waxaa loo bixiyay midowga malayaasha kadib neh waxaa loo bedelay federaalka malaya 1957ii marka ee xornimada qaateen waxee la midoobay gobolo ka mid ah wadanka Singabuur isla markaas neh waxaa loo bixiyay malaysiya Singabuur waxee malaysiya ka go'day waqti labo sano kayar Isla markaas neh Wadanka Malaysiya wuxuu ku dadaalay dhaqaalihiisa wadanka malaysiya waxee 50ka sano ugu horeeysay ka mid noqotay wadamada ugu dhaqaalaha fiican Taariikh Malaysiya waxee leedahay taariikh aad u dheer waxee jiri jirtay 40000 oo sano ka hor waxaa wadanka soo gumeestay gumeestihii Ingriiska laga soo bilaabo sanadkii 1786 ilaa 1963 ingiriisku wuxuu maamuli jiray ama gumaysan jiray shacabka loo yaqaano malaya ka hor intii lagu dhaqmin federaaliga Dalka maleeshiya waxaa u badan dadka Muslimiinta ah ee loo yaqaan malayga waxaa la daga hindi iyo shiinayas aslka magaca malaysiya markii u horaysay waxaa magacan malaysiya la isticmaalay sanadii 1963 markii ay la midawday wadanka Singapore xiligii gumaysiga wadankan malaysa waxa uu gumaystuhu gaadhay sanadkii 1786 mdax banaanidana waxa uu siiyaya sanadkii 1963 Mareykanka Af-Ingiriis United States of America ama Gobolada Isku Tegay ee Ameerika markii la soo gaabiyo USA waa dawlad Federaal Dastuuri ah dhacdana Bartamaha waqooyiga Ameerika Waxay ka koobantahay 50 gobol Waxaa ka xiga dhanka waqooyi Kanada koofur Meksiko iyo Gobolka Alaska oo dhaca Waqooyi Galbeed Qaarada Ameerika Masaaxada badka wadanka Mareekanka waa 983 milyan km2 tirada dadkane waa 309 milyan Dawlada Mareykanka n xaga dhulka ama badka wadanka ku fadhiyo waana dawlada seddexaad ee ugu dad badan aduunka dad degen dalka mareykanka waxee gaarayaan ilaa 310 miliyan oo qof Sidoo kale waa wadanka koowaad oo ay ku noolyihiin dad kala dhaqan iyo kala asal ahDhaqaalaha Mareykanka waa kan ugu balaaran dunida ayadoo lagu qiyaasay sanadii 2008 aduun dhan 144 tiriliyan oo Doolarka mareykanka wax soo saarka wadanka ee dabada loo iib geey wadanka mareykanka waxoo xonimadiisa ka helay gumeestihii Ingriiska sanadka marka oo ahaa 1776ii mareykanka markaas waxoo ka koobnaa 13gabol oo ku yaalay dhinaca bariga ee dalka maraykankaWadanka waxoo balaaraday bilaawgii 1800meeyadii waxoona gobolo ka qabsaday wadamada FaransiiskaIsbaanishka ]] iyo ] waxoona ku sii darsaday labada gobol oo markaas ahaa jamhuuriyado ] iyo jasiirada ] Khilaafkii ka dhashtay Gobolada Koonfurta iyo woqooyiga oo markaas ku murmaayay xukunka gobolada iyo dhinaca adoomada waxoo sababay dagaalkii sokeeyay oo dhacay sanadka marka oo ahaa 1860meeyadii Gobolada woqooyiga ayaa ku guuleestay in ee wadanka mideeyaan isla markaaas neh oo joogsaday adoonsiga ] iyo dagaalkii aduunka kii labaad militariga mareykanka waxaa lagu gartay in oo yahay kan ugu awooda badan aduunkadhamaadkii Dagaalkii aduunka kii 2aadm waxoo wadanka mareykanka ahaa wadanka kaliya oo watay bombada halista ah ee looyaqaan atombombMarka ee dhacday xukunkii soviet union 1991kii wadanka mareykanka waxoo ku soo baxay wadanka kaliya oo ugu awooda ween aduunka Dagaalkii sokeeyay ee mareykanka Bartamihii Qarniga sagaal iyo tobnaad ayaa waxaa ka dhex qarxay dagaal Sokeeye oo ka dhaxeeye gobolada Mareykanka Halkaas oo Kow iyo toban11 Gobol oo hogaaminaayay Jefrison Deevis sheegteen in ay ka go'ayaan gobolada kale ee mareekanka Waxeyna aasaasteen Gobolada Konfodaraaliga ee Mareykanka Sidoo kale waxey ku dhawaaqeyn dagaal ka dhan Mareykanka Xilligii doorashada guud ee Madaxtinimada Mareykanka sanadku markuu ahaay 1860 ayaa Xizbiga Jamhuuriga olole ka dhan ah bilaabay balaarinta adoonsiga meel ka baxsan Mareykanka Arinkaas oo keentay in ay ku guuleeystaan Xizbiga Jamhuuriga doorashada Madaxweynihii ku guuleystay xilligaas Abraham Linkolon intuusan fariisan xafiiska 4 tii maarso 1861 ayaa todobo gobol iclaamiyeyn in ay ka go'ayaan mareynka taas oo ay kasoo horjeesteen maamulkii markaas jiray iyo kii hore waxeyna u arkeen fal jabhadnimo waxaana bilawday dagaalkii 12 Abriil 1861 kadib markii ay weerar kusoo qaadeen xoogagii Konfadaraaliga ahaay Fariisin Ciidan oo ay laheyd Mareykanka ooo lagu magacaabi jiray Foorto Somatir ee ku taalay gobolka ] koonfurtiisa Ayadoo arinkaas laga jawaabayo ayuu madaxweyne Linkolon ku baaqay in la sameeyo ciidan mutadawac ah gobol kasta taas oo keentay in afar gobol kale ay ayagane sheegtaan gooni istaag Labadii dhinac waxoo mid kastaba u diyaar garoway dagaal halkaas oo qabsaday mareykanka gobolada xadka kuyaal waxoona xayiraad saaray dhinaca bada Sebtember 1962 Linkolon waxuu ku baaqay in la xarooyo dhamaan dadkii la adoonsanayay kaas oo soo gabagabeeyay dagaalkii adoonsiga ee qeybta koonfurta Sidoo kale hogaamiyihii konfadaraaliga Roberto Ii Lii waxow awood u yeeshay inuu guulo ka keeno dagaalo ka dhacay dhinaca Bariga Laakin sanadii 1863 uma aysan suura galin inuu kusii socda dhankii waqooyiga kadib dagaaalkii Jitesbergi dhankale Mareykankagdhhggdh waxey ku siqeyn dhanka galbeedka ayagoo qabsaday wabiga Missisibi kadib dagaalkii Fikesberg Naatiijadii Dagaalkii sokeeye Dhamaan dadkii adoomada ahaay oo ay heesteen goboladii konfidereytka waa la xarooyay ayadoo ay ku guuleysteyn kuwii kasoo horjeeday goooni ugoosadka konfidereytka sanadii 1865 dagaalka waxuu dhib dhaliyay 1 milyan oo dhibane 3% dadka mareykanka taas oo ay ku jirtay 620000 oo dhimashada askarta ah Ayadoo 4 Milyan oo dad madow la adoonsado la xoreeyay Juquraafi Wadanka mareykanka waa wadanka 3aad oo ugu weyn aduunka waxoo ku xigaa ] iyo ] wadanka mareykanka waxoo xuduudka ugu dheer la leeyahay Dalka Kanada oo ka xiga dhinaca woqooyiga waxaa ku xiga ] oo ka xigta Koonfurta Dhinaca bariga waxaa kaga dhegen ] dhinaca Galbeedka neh ]Wadanka ] waxa uu leeyahay muuqaalo dabiici ah sida buuro geedo iyo saxaro kuwaasoo dhaca koonfur galbeed Jawiga Maadaama oo wadanka weyn yahay wadanka mareykanka waxoo leeyahay jawi aad u kala duwan Dhinaca woqooyiga mareykanka waxoo leeyahy xiliyo isbedel ah oo hawo qaboow iyo baraf oo kadhaco Koonfurta wadanka waa kuleel oo qorax joogta ahwadanka maraykanku waxa uu leeyahay jawiyo kalagadisan Beeraha iyo xayawaanaadka wadanka mareykanka waxoo leeyahay geedo iyo beero kala duwan oo 17000 ka badan oo wadanka mareykanka u gaar ah Wadanka mareykanka waxoo leeyahay meelo badan oo xayawaanaadka lagu xanaaneeyo Meesha ugu horeysay aduunka oo Xayawaanaadka lagu xanaaneeyo waxee eheed ] waxaa la sameeyay 1872dii markaas kadib wadanka mareykanka waxaa laga sameeyay 57 meel oo xayawaanaadka lagu xanaaneeyo Taariikh kooban Wadanka Mareykanka wuxuu leeyahay magaalooyin waaweyn waxaana kamid ah magaalooyonkaas New York Los Angels iyo Las Vegas Caasimada wadanka waa Washington Mareykanka waa wadan aad uweyn waan wadanka sadaxaad ee ugu weyn caalamka Madaxweynaha Mareykanka waa Barack Obama DIINTA MareykankaUSA wuxuu leeyahay diimo aad ufaro badan waxaana ugu badan dadka heesto diinta Karishtaanka waxaana qaar ey heestaan diimaha kale sida Yahuuda ayaa labeeso Karishtaanka wexeyna sidoo kale heestaan Islaamka Hinduuga iyo Buudhistaha Miilaadi Waa magac tirsi-sanadeed wuxuu ka soo bilowdaa dhalashaddii Nebi Ciise wuxuu ka koobanyahay 12 bilood oo ku kala dhamaada 28 29 30 iyo 31 Taariikhda miilaadiga waxaa lagu xisaabiyaa tirs-bileed mana la xiriiro dabiicadda sida dayaxa iyo qorraxda Bilaha Miilaadiga Bilaha Miilaadiga Janaayo Febraayo Maarso Abriil Maajo Juun Luuliyo Agoosto Sebteembar Oktoobar Nofeembar Diseembar Qaamuus waa buug oo erayga ama luqadaha fasiro qaamuuska waxoo kuu fasiraa ama kuu turjumaa luqadaha kale badanaa qaamuusyaasha waxaa lagu tixay alifbeetada si oo u fududaado radinta xarafka aa raadineesid Qaamuus finnish-soomaali-finnish Qaamuus Soomaali-Ingriis Qaamuus Soomaali- Faransiis Français Qaamuus Soomaali-Ingiriis-Jarmal Qaamuus Soomali Ingiriis talyaani italiano Qaamuus Esperanto Esperanto Qaamuus Esperanto-Jarmal Krause Esperanto- Deutsch Jarmal © Helmut Buske Hamburg 1999 ISBN 3-87548-193-3 wwwbuskede Qaamuus Jarmal-Esperanto Krause Deutsch Jarmal-Esperanto © Helmut Buske Hamburg 2007 ISBN 978-3-87548-466-3 wwwbuskede Qarni waxaa lagu soo koobaa 100 sano Qatar waa wadan yar oo ku yaalo Bariga Dhexe Wadanka qatar waa wadanka ugu taajirsan aduunka ayada oo wali dhismo ku socoto wadanka waxoo u dhisanyahay sida Imaaraatka Carabta waxaa ku yaalo guryo dheer dheer oo aad u quruxbadan waxeena ku dadaalooyaan wadanka horumarintiisa wadanka waxoo leeyahay shidaal aad u badan iyo saliid ceeriin oo aad u badan wadanka waxoo la shaqeeyaa wadamada jabaan talyaaniga ingriiska mareykanka jarmalka iyo fransiiska Caasimada wadanka waa Dooxa wadanka waxoo ka midyahay Jaamacada CarabtaQatar waxee markeeda hore ka tirsanaan jirtay Dawlada Cosmaniya sanadka marka oo ahaa 1872 ilaa 1914tii siyaasiinteeda iyo wadanka ingriiska waxee mar hishiis ku kala saxiixdeen dhinaca amaanka sanadka marka oo ahaa 1916dii iyo 1934tii waa waqtigaas marka oo ingriiska qabsaday qatar waxeena xornimada qaateen 1971dii ciidamada qatar waxee mar ka mid ahaayeen Dagaalkii Gacanka oo u dhaxeeyay QM iyo Ciraaq sanadka marka oo ahaa 1991dii Taariikh qatar waxee leedahay taariikh aad u dheer waxaa markeeda hore deganaan jiray dad seefleey ah qatar markeeda hore waxaa deganaan jiray dad aad u yar oo u kala degan cid cid sanadka marka oo ahaa 628 waxee raaceen diinta islaamka sanadka marka oo ahaa 1760kii wadanka waxaa soo galay dad la dhoho Al-thaanii iyo Al-khaliifa waqtigaas neh waxaa jiray tartan xukun ah oo kadhaxeeyo labada kooxood 1783dii kooxda Al-khaliifa waxee qabsatay jasiirada Baxrayn isla markaas neh waxaa meesha soo degay qoomiyadeeda dhamaadkii 1790kii waxaa qatar si isbedel ah u qab qabsaday dad ka socdo faarsiga cumaan iyo burcad badeeda carabta waqtigaas marka ee qatar qiil qiil ku jirtay waxaa xukunka ku guuleestay Al-thaanii1867dii waxaa hadaneh qatar ka dhacay tartan xukun ah oo u dhaxeeyo labada qabiil ingriiska ayaa soo dhaxgalay waxoona ku qasbay labada qeebood in ee hishiiyaan markaas neh waxee hishiis la sixiixdeen ingriiska waa markii oo ingriiska maamulkiisa bilaawday aqoonsiga oo ingriiska aqoonsaday qabiilka Al-thaanii waxee noqotay mid jasiirada baxrayn ka go'do qatar intii lagu jiray 1800 wadanka cumaan waxoo marar badan baroobeenaayay in oo dhul ka qabsado qatar isla markaas neh oo dajiyo ciidankiisa Qabiilka Al-thaanii waxaa mar la jiri jiray qabiil kale oo la dhoho wahaab iyo kuwo kale 1913dii ilaa 1916dii ingriiska waxoo baroobeenaayay in oo joojiyo qabiilaha kale ee wahaab iyo qabiilka cusmaaniya 1916dii ciidankii ugu danbeeyay ee cusmaniya waxee ka baxeen wadanka waa waqtigaas marka oo ingriiska ku dadaalay dhinaca siyaasadiisa iyo dhaqaalaha 1930kii waxaa bilaawday dhaqaalihii qatar Dhismaha wadanka ka bilaabato sanadka marka oo ahaa 2000 qatar waxaa ka socotay projekt coogan oo ah dhinaca dhismaha gaar ahaan caasimada dooxa iyo magaalo yaal badan mardhow caasimada dooxa waxee noqon doontaa magaalo aad u ween waxeena dabaqyahooda dheer dheer ka badnaan doonaan 1000000 Sacuudi Carabiya ama Boqortooyada Sacuudi Carabiya Af-Carabi المملكة العربية السعودية waa wadan muslin ah oo ku yaaloa qaarada Aasiya gaar ahaan mandiqada bariga dhexe waxeena xad lawadagtaa wadamada Ciraaq Urdun Kuweeyt Qatar Baxrayn Yemen iyo Imaaraatka carabta Waxaa kale oo xad lawadaagaa Gacanka faarisiga oo kaga beegan dhinaca Woqooyi Bari iyo Baddacas oo Galbeedah dadka sucuudiga tiradooda waxaa lagu qiyaasaa in ka badan 27 miliyan oo qof Taariikh Sacuudi carabiya waxee ka mid tahay wadamada Adoonta lahaan jirtay wadanka sacuudiga waxaa la sameeyay sanadka marka oo ahaa 1902 ninka sameeyay waxa uu ahaa Ibn Sacuudi waxaana Boqortooyada sacuudiga noqday sanadka marka oo ahaa 1932 cabdul casiis wuxuu dhalay caruur ka badan 50 ruux Waxaana markii ugu horeesay dhaxlay boqortooyada Wiilkiisa sanadka marka uu ahaa 1964 kii Magaciisana waxaa la dhihi jiray Faysal bin Cabdul Casiis Al sacuudi wuxuuna bilaabay in uu keeno adoomo wuxuuna sacuudiga ka abuuray goobo waxbarashoSida iskuulo iyo meelaha kale ee cilmiga diiniga lagu barto iyo goobo caafimaadSida isbitaalada Siyaasiyiinta wadanka sacuudiga ma eesan jeclaan jirin siyaasada wadamada reer galbeedka Sida wadanka ingiriiskaEnglish iyo wadanka kale ee maraykankaamerica Markii uu bilaawday Dagaalkii Gacanka oo u dhaxeeyay Qaramada MidoobayQM iyo wadanka Ciraaq sanadka marka uu ahaay 1991 sacuudiga waxee militari soo dhoobtay xuduudkeeda isla markaas sacuudiga waxaa lagu soo weeraray sawaariiq waxeena ku dhaceen magaalada Riyaadh ee caasimada wadanka sacuudiga Waqtigaas kadib sacuudiga waxuu saaxiib fiican la noqday wadanka mareykankaamerica Boqorkii sacuudi carabiya ee 《Fahad bin Cabdul Casiis Al Sacuudi》 waxuu ahaan jiray boqor iyo raiisul wasaare oo loo doortay sanadka marka uu ahaa 1982 kii waxuuna dhintay sabadka marka uu ahaa 2005 tii Kadibna waxaa bedelay Cabdullahi bin Cabdul Casiis Al Sacuudi Dhaqaale Sacuudiga waxa uu kamid yahay wadama ugu soo saaritaanka badan saliida ceyriinka ah jawiga wadanka sacuudiga waa wadan aad u kulul waayo waxaa ku yaalo saxaro weyn oo daboola 40% wadanka oo dhan MAKKAH waa magaaladii uu ku dhashay nabigeena muxammad scw waana magalo qadiimi ah waana wadnaha muslimiinta waana magaaalo eey ku faaanaaan muslimiinta waa magaalada loola jeesto salaada waxaana ku yaalo kacbada beytkii alle masha allah nasiib badanaa ninkii ku noooool Taariikh waa barashada dhacdadii tagtey iyada oo meeqaam la siinayo falalka aadanaha ee deegaan degan iyada oo sheekada si taxane ah loo tebinayo ilaa laga soo gaaro marxlada markaas lagu jiro Ereyga asal ahaan waxa uu ka soo jeedaa afka Carabiga Taariikh waa ururinta qaabeynta iyo run ka sheega waxa dhacay waayihii hore cabirkii la doono ha la adeegsado sida sanado qarniyo Taxanaha waqtigii soo jireenka ahaa in laga sheekeeyo keliya ma ahen taariikh ee wax ogaanshaha qaabta dhacdooyinka xaadirka ah ay u muuqdaan ayaa ah "taarikh" maadaama taariikhdii hore ay tahay mid qusaysay dad meel iyo dhacdo Dareensanaanta jiritaanka dhacdooyin taariikhi ah waxay sawirmaan ama u sawirmaan dadka qaabeeya taarikhda Talyaaniga ama Jamhuuriyadda talyaaniga waa dawlad ku taala qaarada yurub waxa uuna xuduud la wadaagaa wadamada Faransiiska iyo wadanka Iswiisarland iyo wadanka Ostariya waxa kale oo uu soodin la leeyaay wadanka islofeeniya dhulaka taliyaaniga waxa uu ka koobanyahay sadex wadan oo kala ah dawlada taliyaaniga ee caanka ah iyo wadanka saan mariino oo ah imaarad madax banaan oo ku taala gudaha wadanka taliyaaniga waxa kale oo wadanka taliyaaniga ku gauda yaala dawlada yar ee looga taliyo dadka haysta madhabta kaatooliga ee diinta kiristanka oo ku dhex taala gudaha Roma caasimada wadanku waa roma inta badan dadka reer taliyaanigu waxa ay haystaan diinta kiristanka raysal wasaaraha wadanku hada waa salfiyo barlaskooni lacagta wadankaa lagu isticmaalaa waa lacagta midawga yurub ee yoorada loo yaqaano taliyaanigu waa dawlad wayn oo caana taariikh soo jireenan wuu leeyahay dawlada taliyaanigu waxa ay ka midtahay dawladaha loo yaqaano G8 ee xaga warshadaha hore uga maray taliyaanigu waxa uu gumaystay wadamu kamida qaarada afrika sida soomaaliya ertariya iyo libiya luqada wadanku waa taliyaani taliyaanigu waa jamhuuriyad dimuquraadi ah taliyaanigu waxa uu ku yaala bada dhexe halkaas oo ay ku taalo jasiirada sisiiliya oo ah qayb ka mid ah wadanka taliyaaniga taliyaanigu waxa uu leeyahay warshado badan oo wax soo saara ganacsiga taliyaanu badanaa waxa uu gaadhaa Afrika bogan waxaa qoray Waxay ku taalaa gacanka Itaaliya ee yurubta koonfureed iyo labada jasiiradood ee ugu weyn badda dhexe sida Sasiiliya iyo Sardiiniya Talayaaniga wuxuu soohdinta la wadaagaa wadamada kala ah Faransiiska Iswiizerlaan iyo Isloveeniya Labada gobol ee madax-banaan oo ah saanmarino iyo Faatikanaka waxay ku dhex yaalaan gacanka Talyaaniga Talyaani ama Itaaliya Talyaani ahaan Repubblica Italiana Waa dowlad yurub ah waxeyna dhacdaa Koonfurta qaarada yurub Talyaaniga wuxuu ka koobanyahay 3 qeybood; Dhulka la xiriirsan yurub iyo 2da gaziirad ee lakal yiraahdo sicilia iyo sardegna Dhanka woqooyi waxaa ka xiga talyaaniga buuraha Alpine waxaana ku taala gudaha talyaaniga labo dowladood oo madax banaan oo kala ah; Faatikaan iyo Saan Mariino Taariikh Benito Mussolini Rodolfo Graziani Tamar ingiriis Energy waa astaamaha kartida walaxu leedahay Guud ahaan tamartu waxaa loo qaybiyaa Tamar falgaleedka Tamar Cufisjiidadka Tamar socod Tamar loodsan Tamarta danabka iyo Tamarta Niyukliyeerka bu'eed laakiin intaas uun kuma koobna ee waxaa jira noocyo badan oo Tamar ah sida Tamarta kaydsan Saynisyahandu waxa ay rumeysan yihiin in cuntada iyo shidaashaba ay ku jiraan waxa la yiraahdo Tamar oo ay tahay tamartaasi tan dadka iyo makiinadahaba u suurtogelisa in ay howl qabtaan wax yaabaha ugu weyn ay tamartu leedahay waxaa ka mid ah iyada oo isku gediyi karta wejiyo badan 1 Tamar falgaleedka Cuntada aynu cunnaa iskudhisyo ayaa ay siisaa muruqyadeenna marka aynu culays qaadayno ama aan wax riixayno muruqyadeenna ayaa adeegsada iskudhiyadaa oo ka hela tamarta ay hawsh ku qabtaan Sida dhabta ah cuntada waa shidaalka dhabta ah ee dadka sida uu u yahay batroolka shidaasha baabuurka ama naftadu u tahay shidaasha makiinadaha waaweyn Tamarta laga helo iskudhisyada cuntada iyo shidaasha ayaa la yiraahdaa tamar falgaleed waana nooc ka mid ah tamarta kaydsan 2 Tamarta Cufisjiidadka Xabbad leben ah xadhig ku xidh dabadeedna kor u qaad oo miiska korkiisa la sin Xadhigga kor mari khafiyad dabadeedna culays 1kg kaga xidh caarada kale Haddii aad sii daysid lebenka hoos u dhacay ayaa qabanaya hawl oo kor u qaadaya culayska halka kiiloogaraamka ah Markaa waa in uu lebenku yeeshaa tamar marka uu miiska la siman yahayTamarta walax kor loo qaaday leedahay waxaa la yiraahdaa Tamar cufisjiidad Ogow markii aad kor u qaadday xabadda lebenka ah muruqyadaadu waxay adeegsadeen tamar falgaleed taasoo ah tamarta weji leh ayaa loo geddiyi karaa mid kale 3 Tamar socod E_\mathrm{kin} \\ \tfrac{1}{2} m v^2< math> Lebenkii aad kor u qaadday ee aad la sintay miiska jooggisa haddii aad sii daysid oo uu ku dhaco qori yaalla dhulka waa uu kala jebinayaa Lebenku markii uu la sinna miiska korkiisa wxa uu lahaa tamar cufisjiidad Hase yeeshee waa ay ka dhammaatay cufisjiidadkii markii uu soo dhacay ee anu gaarin qoriga dhulka yaalla lebenku markii uu joogsaday qorigana uu kala jabiyey waxa uu qabtay hawl sidaa darteen waa in uu yeeshaa lebenku tamar intii aanu ku dhicin uun qoriga Waxa aynu u qaadanaa tamar ka timid socodka u kordhay markii uu soo dhacay Tamarta walax soconaysa waxaa la yiraahdaa tamar socod Tamar falgaleedkii muruqyadeenna ayaa u gedismay tamar cufisjiidad markii aynu sii daynay lebenkana tamar cufisjiidadkii uu lahaa yaa u gedisantay tamar socod 4 Tamar loodsan Kala jiid gariirad inta aad ku xidhid culays yar dabadeedna sii daa Gariiraddu wa ay soo gaabanaysaa culayskana koy ayaa ay u soo qaadaysaa Gariiraddii kal jiidnayd waxay qabatay hawl waxaana la yidhaahdaa waxa ay leedahay tamar loodsan 5 Tamarta danabka Qalabka adeegsada danabka ee ay ka midyihiin daqaajiyeyashu waxaad ogtahay in ay hawl qabtaan wax inta meel ka kaxeeyaan ay meel kale geeyaan Tamarta danabka laga helo waxaa la yiraahdaa tamarta danabka warshadaha danabka tamar falgalkeeda ku jirta naftada ayaa ay u gediyaan tamar danab 6 Tamarta Niyuukliyeerka bu'eed Atomyada waxaa ku kaydsan tamar mana suurto gasho in wax laga soo saaro oo hawl wax tar leh lagu qabto Yureeniyam oo ah curiyaha ugu culus oo dhulka korkiisa laga helaa waxa ay bixisaa tamar bu'eed marka ay atomyadeedu jajabaan Tamarta ka soo baxda hal kiiloogaraam oo yureeniyam ahi waxay ay la egtahay tamarta laga helo 8000000 kg oo saliid ah Waxyeello aad u weyn aya ay ku keenaysaa dadka tamar atomeedu haddii si xul oo dagaal uu ka midyahay loo adeegsado Bam atomeedii u horeeysay 1945 lagu tijaabiyey banka ku yala niyuu megsiko ee maraykanka kulkii kasoo baxay waxa ay noqotay ciidii quraarad dhalaashay Waxaa jira wejiyo kale oo ay tamartu leedahay oo ay ka mid yihiin tan kulka ilayska jabaqda iyo bilabta oo qaban kara shaqo loona gediyi karo weji kale haddii qalab ku haboon la adeegsado Tamartu waxay leedahay wejiyo fara badan si ay arrimuhu inoogu jilicsanadaan waxaynu u qaybin sidaan soo socota b Kooxda Tamarta Kaydsan t Kooxda tamarta Socodka J Kooxda tamar Kaydka + Tamar Socodka Urdun waa wadan carbeed oo ku yaalo Bariga dhexe Magaca rasmiga ee dalka waa Boqortooyada Urdun ee Reer Haashim Dalka Urdun waxa uu xuduud la leelayahay dalalka kala ah Sacuudi Carabiya Israaiil Suuriya iyo Ciraaq Caasimadda dalka waa Cammaan Jaamacada Urdun Ee Culuumta Iyo Teknoloojiyada Urrurka-Wikimedia Wikipedia loogu dhawaaqo Waa bar laga helo Web-ka oo ah Qaamuus qoran Waxaa qorey dad iskood ugu qora luuqadadooda oo aan dawlad ama haayadi diran Qofkwalba oo guriga khatka intarnetka ku heysta yaqaanana sida loo isticmaalo wuu ka qeybqaadan kaaraa Qaamuuskan oo sidii cilmi Soomaaliga ku qoran loo soo gelin lahaa halkan Arintan oo la bilaabay 2001 Ingiriiskuna inglish ugu horeysey ayaa waxaa ku xigey luuqado badan oo kuwa ugu waaweyn ay yihiin Jarmal Faransiis Isbanish iyo Talyaani taariikhdu markii ay ahayd 18 01 2012 ayaa waxa hawada ka baxay wikabiidhiya laakiinse isla maalin ka bacdiba waa ay ku soo noqotay hawada Wikipedia loogu dhawaaqo Waa bar laga helo Web-ka oo ah Qaamuus qoran Waxaa qorey dad iskood ugu qora luuqadadooda oo aan dawlad ama haayadi diran Qofkwalba oo guriga khatka intarnetka ku heysta yaqaanana sida loo isticmaalo wuu ka qeybqaadan kaaraa Qaamuuskan oo sidii cilmi Soomaaliga ku qoran loo soo gelin lahaa halkan Arintan oo la bilaabay 2001 Ingiriiskuna inglish ugu horeysey ayaa waxaa ku xigey luuqado badan oo kuwa ugu waaweyn ay yihiin Jarmal Faransiis Isbanish iyo Talyaani taariikhdu markii ay ahayd 18 01 2012 ayaa waxa hawada ka baxay wikabiidhiya laakiinse isla maalin ka bacdiba waa ay ku soo noqotay hawada Waqooyi waa mid ka mid ah Afarta jiho ee asalka ah waxeyna ka koreysaa dhul baraha Shabakada isku xirka Caalamka IngiriisWorld Wide Web loona soo gaabiyo WWW inta badana loo yaqaan Web kaas oo loo isticmaalo isku xirka dokumentiyadda iyada oo la adeegsanayo qadka Internetka Xajka waa qibladii SalaaddaHaddii aa nin muslim ah waxaa waa jib kugu ah in aa mar tagto xajka intii aa aduunka ku nooshahay Haddii aa dhaqaalo u heenin ama dhinac lagaa heesto qasab kugu ma ahan in aa tagto Xajka sand kasto waxaa tago dad ka badan 2 miliyan oo qof oo ka yimaaday aduunka oo dhan kacbada waxaa lagu wareegtaa 7 jeer marka aa tagto xajka si aa oo ilaaheey kuugu danbi dhaafo meel waxaa jirto oo 7 jeer dhagax lagu tuuro oo la dhoho "Carafaat" micnaheeda waxaa waaye in 7 jeer dhagax lagu tuuro sheydanka Fekradda xorta ah waa fekrad ku saabsan inaad wax allifi karto taasoo aan ku xirnayn shuruudo ama xakamayn Sidoo kale waxaa lagu soo koobaa howl kasta ee si gaar ah looleeyahay sida xuquudka qoraha faafinta iyo mid dadka kawada dhaxeeysa Yemen Af-Carabi اليَمَن ama Jamhuuriyadda Yemen waa wadan ku yaalo Bariga Dhexe Yemen waxee xuduud la leedahay wadamada Sacuudi Carabiya oo ka xigta Woqooyiga iyo Galbeedka xeebta Baddacas iyo Cumaan oo ka xigta Bariga Dhinaca Koonfurta waxaa ka xiga Gacanka Cadmeed iyo Bada Carabeed dhinaca Galbeedka neh waxaa ka xiga Bada Cas wadanka caasimadiisa waa Sancawadanka Yemen waa wadanka kaliya ee Bariga dhexe oo isticmaalo Jamhuuriyad yemen waa wadan aad u duqsan waxaana aad looga caabudaa diinta islaamka dhinaca dhaqaalaha yemen uma taajirsano sida wadamada kale ee carabta wadanka waxoo leeyahy shidaal iyo saliid laakiin wax soo saarkooda aad ayoo u yaryahay Taariikh Yemen waa wadan aad u duqsan waxoona leeyahay guryo taariikhi ah oo ladhisay kumanaansano kahor ilaa hadda dadka yemaniga waxee isticmaalaan dhaqanka guryihii ladhisi jiray waagaasWadanka Yemen waxoo xornimo ka helay Dawlada Cosmaniya iyo gumeestihii Ingriiska Wadanka Yemen waxoo markiisa hore u kala qeebsanaa Woqooyi Yemen iyo Koonfur yemen taariikhda marka ee eheed 1962dii ayaa koonfurta Yemen la midowday woqooyiga Yemen waa markii wadanka laisku dhahay Jamhuuriyada yemen Juquraafi wadanka weeninkiisa waxoo gaaraa 530000km2 waxoona leeyahay 200 oo jasiirado ah midda ugu weyn oo hadda sheeganaayo wadanka waa jasiirada Sokotra oo u jirto dalka yemen 415km waxeena ku taalo xeebta soomaaliya jasiirada soqotra waa jasiirad ku taala badda cas waxaanay xeebaha soomaaliya u jirtaa 240 km jasiiradani waxay ka tirsantay wadanka yemen waxaanay ka kooban tahay afar jasiiradood mida ugu weyni waa soqotra jasiiradan dadka dagan waxa asalkoodu kasoo jeedaa carab soomaali iyo aasiyaan jasiirada soqotra waxa ku nool dad gaadhaya 50000 oo qof BY CABDIXAKIIN CABDILAAHI MAXAMAD ALXIKMAAWI IDEAL SCHOOL FOR LANGUAGES Tixraacyada